دلایل طولانی شدن فرایند تهیه، بررسی، و تصویب برنامه های جامع شهری، از منظر مدیران شهرسازی و معماری کشور و با اتخاذ رویکرد پراگماتیک (دورۀ زمانی 1۳۹۵-1۴۰۰)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری شهرسازی، دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر تهران، ایران

2 دکتری شهرسازی (واحد علوم و نحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی)، وزارت راه و شهرسازی، تهران، ایران

چکیده

یکی از مهم‌ترین نقدها به برنامه‌های جامع، به‌منزلة مهم‌ترین سند بالادستی برای برنامه‌ریزی و مدیریت شهرها، طولانی شدن فرایندهای تهیه، بررسی، و تصویب آنهاست. در این پژوهش چرایی این مسئله دنبال می‌شود. برای پاسخ به این پرسش، مدیران شهرسازی و معماری اداره‌های کل راه و شهرسازی استان‌ها جامعة آماری انتخاب گردیدند؛ زیرا آنها از ابتدای فرایند انتخاب مهندسین مشاور، تهیه، بررسی، تصویب، ابلاغ، اجرا، و ارزیابی برنامه‌های جامع حضور مؤثری دارند. درواقع، برخلاف سایر افراد و نهادهای ذی‌نفع یا ذی‌نفوذ در برنامه‌های جامع شهری، مدیران شهرسازی استان‌ها دارای نقش‌هایی چندوجهی، همه‌جانبه، و مستمر در خصوص این اسناد توسعة شهری هستند. در این پژوهش عمدة تمرکز بر روش پرسش‌نامه برای استخراج نظرات جامعة آماری است و برای توجیه رویکرد پراگماتیک این پژوهش، در بررسی اجمالی متون نظری مرتبط با پراگماتیسم و برنامه‌های جامع، از روش مطالعة اسنادی و تحلیل محتوا استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که اتخاذ رویکرد پراگماتیستی می‌تواند به شناخت هرچه بهتر دلایل طولانی شدن فرایند تهیه، بررسی، و تصویب برنامه‌های جامع شهری کمک کند. از این حیث و از منظر جامعة آماری این پژوهش، طولانی شدن فرایندهای برنامه‌های جامع دلایل مختلفی دارد که می‌توان به ضعف، عدم هماهنگی، به فعلیت نرسیدن قابلیت‌ها، عدم آموزش کافی نیروهای انسانی متخصص در دستگاه‌های ذی‌نفع و ذی‌نفوذ ملی و محلی، و فقدان شرکت‌های مهندسین مشاور با تجربه و تخصص کافی در مناقصات تهیة برنامه‌های جامع برای شهرهای کوچک و متوسط اشاره کرد. درنهایت، باید بدین نکته توجه گردد که وضعیت موجود فرایندهای مرتبط با تهیه، بررسی، و تصویب برنامه‌های جامع ناشی از قوانین، مقررات، دستورالعمل‌ها، رویه‌های اداری و آموزش نیروهای انسانی در سطوح مختلف است که همة این موارد طی دهه‌های متمادی شکل گرفته و انجام اصلاحات در همة محورها سبب نیل به نتیجة مناسب می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating Prolonged Processes of Preparation, Review and Approval of Urban Comprehensive Plans, from Urban Planning and Architecture Authorities' Points of View, Using a Pragmatic Approach (between 2017–2022)

نویسندگان [English]

  • Seyyed Hossein Mirzadeh 1
  • Azam Afsharnia 2
1 Phd. Candidate, Department of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Planning, University of Art, Tehran, Iran
2 Phd. of Urban Planning, Department of Urban Planning, Faculty of civil and architecture, Islamic azad University (Science and Research branch), Tehran, Iran
چکیده [English]

A range of criticisms have been put forward about urban master plans – the most important strategic documents for the planning and management of cities (or towns) – and their quality. The most important of these is about their prolonged processes of preparation, review, and approval as the main hinderance for efficiency and productivity. This pushes plans and programmes away from the realities at the time of approval, and makes them practically ineffective. In response, some urban planning experts are after fundamental changes in the process of preparation, review, and approval of master plans. This research focuses on finding reasons for prolonged processes, because without that all efforts to implement new approaches are doomed to fail, the experience of preparing urban structural-strategic plans in Iran being apoint in the case.To answer the main question of this research, urban planning managers of road and urban development in all provinces of Iran are selected to answer questionnairesdue to their seminal roles in the selection of consulting engineers, preparation, review, approval, communication, and even implementation of the urban master plans. Results show a variety of reasons for prolongation of the process, the most important of which being weaknesses, discordances, non-realisation of potentials, the lack of adequate training of experts, and the absence of experienced consulting engineers involving in preparation of master plans. The weakness of the experts and management bodies of institutions and groups causes problems such as the adoption of piecemeal approaches in master plans, or failures in fulfilling basic requirements for preparation of the plans such as acquiring updated aerial photographs, and as a result, it takes a long time bringingconsultation contracts to a conclusion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Master plan
  • Prolongation
  • Process
  • City
  • Pragmatism

مراجع

پوراحمد، احمد، حسین حاتمی‌‌نژاد، و سیدهادی حسینی. «آسیب‌شناسی طرح‌های توسعه شهری در کشور». پژوهش‌های جغرافیایی، ش. 58 (زمستان 1385): 167-180.
جابری مقدم، مرتضی هادی و فاطمه فرجام‌‌طلب. «رویکرد پراگماتیک به موضوع مکان‌‌سازی در بافت‌‌های تاریخی شهر ایرانی؛ نمونة مطالعاتی: بازار استر و مردخای شهر همدان». دوفصلنامه مطالعات معماری ایران، ش. 17 (بهار و تابستان 1399): 219-236.
حبیبی، سیدمحسن. از شار تا شهر؛ تحلیلی تاریخی ازمفهوم شهر و سیمای کالبدی آن تفکر و تأثر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1395.
دانشور، مریم. «آشکارسازی مؤلفه‌‌های فرایند تهیه و تصویب طرح‌های توسعه شهری با استفاده از تحلیل موقعیت چندسطحی؛ بررسی موردی: طرح‌های توسعه شهری مشهد». نامه معماری و شهرسازی، سال چهاردهم، ش. 32 (پاییز 1400): 91-110.
دبیرخانة شورای عالی شهرسازی و معماری ایران. مجموعه ضوابط، مقررات و مصوبات موردی شورای عالی شهرسازی و معماری ایران. تهران: وزارت راه و شهرسازی، 1396.
زنگی‌‌آبادی، علی، مهدی عبدالهی، رقیه سالک قهفرخی، و بهنام قاسم‌‌زاده. «ارزیابی عوامل مؤثر بر عدم تحقق طرح‌های جامع شهری؛ مطالعة موردی: محور تاریخی ـ فرهنگی منطقه 6 شهر تبریز». مجله پژوهش و برنامه‌‌ریزی شهری، ش. 18 (پاییز 1393): 41- 58.
سعیدی رضوانی، نوید، نرجس‌‌السادات فاطمی، میلاد همافر، رابعه رحیمی، مهرنوش حسن‌‌زاده، و فائزه مهری. روش تحقیق در مطالعات شهری. مشهد: کتابده کسری، 1394.
شفیعی دستجردی، مسعود. «نوسازی بافت‌‌های فرسوده و ضرورت تغییر نگرش در تهیه و اجرای طرح‌های جامع و تفصیلی؛ نمونة موردی: شهر اصفهان». باغ نظر، ش. 24 (1392): 91- 104.
شکوهی بیدهندی، محمدصالح و کیوان خلیجی. «مروری بر دلایل عدم تحقق طرح‌های جامع؛ نمونة موردی: طرح جامع شهر بانه». نشریه علمی ـ ترویجی منظر، ش. 4 (بهمن 1388): 31-35.
ضیایی، محمود و ابتهال زندی، نیلوفر عباسپور، و مرجان عبدی. «توسعه‌‌ پایدار گردشگری از دیدگاه دو مکتب ایده‌‌آلیسم و پراگماتیسم». نشریه برنامه‌‌ریزی و توسعه گردشگری، سال سوم، ش. 8 (خرداد 1393): 11-30.
ماجدی، حمید. «نظریة تهیة طرح‌های ساختاری ـ راهبردی (ناحیه‌‌ای و محلی)». هویت شهر، ش. 11 (1391): 17-26.
مجدفر، فاطمه. جامعه‌‌شناسی عمومی، تهران: شعاع، 1382.
مهدی‌‌زاده، جواد. برنامه‌‌ریزی راهبردی توسعة شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران)، وزارت راه و شهرسازی، 1395.
 
APA (American Planning Association), Planning and Urban Design Standards, Wiley, 2006.
Batty, M. Inventing Future Cities. Cambridge, MA: The MIT Press, 2019.
Berke, Philip and D. Godschalk. “Searching for the Good Plan: A Meta-analysis of Plan Quality Studies”. Journal of Planning Literature, 23(3) (2009): 227-240.
Connell, David J. and Lou-Anne Daoust-Filiatrault. “Better than Good: Three Dimensions of Plan Quality”. Journal of Planning Education and Research, vol. 38, no.3 (2018): 265-272.
Devas, N. “Evolving approaches”. in N. Devas & C. Rakodi, Managing Growing Cities, Harlow: London, 1993.
Forester, John. “Ecological Wisdom through Deliberative Improvisation: Theory and Practice in Challenging Cases”. Journal of Urban Management, no. 8 (2019): 12-19.
Friedmann, John. Insurgencies: Essays in Planning Theory. New York: Routledge, 2013.
Healey, P. “The Pragmatic Tradition in Planning Thought”. Journal of Planning Education and Research, no. 28 (2008): 277-292.
Hoch, Charles. “Evaluating Plans Pragmatically”. Panning Theory, vol. 1, no. 1 (2002): 53-75.
________ . Pragmatic Spatial Planning: Practical Theory for Professionals. Routledge, 2019.
Hopkins, Lewis D. and Gerrit-Jan Knaap. “The ‘Illinois school’ of Thinking about Plan”. Journal of Urban Management, no. 8 (2019): 5-11. 
Horney, J.A., M. Nguyen, D. Salvesen, C. Dwyer, and J. Cooper. “Assessing the Quality of Rural Hazard Mitigation Plans in the Southeastern United States”. Journal of Planning Education and Research, vol. 37, no. 1 (2016(: 56-65.
Innes, J. “Planning Theory’s Emerging Paradigm: Communicative Action and Interactive Practice”. Journal of Planning Education and Research, no. 14 (1995): 183-189.
Kawulich, B. Data Analysis Techniques in Qualitative Research, State University of West Georgia, 2006.
Khair, Abbas E.M. “Transformation of Urban Planning”. The Sustainable City IX, vol. 1, 329-339.
Lyles, Ward and Mark Stevens. “Plan Quality Evaluation 1994-2012: Growth and Contributions, Limitations, and New Directions”. Journal of Planning Education and Research, 34(4) (2014): 433-450.
Lyles, W., P. Berke, and G. Smith. “Local Plan Implementation: Assessing Conformance and Influence of Local Plans in the United States”. Environmental and Planning B: Planning and Design, 43(2) (2016): 381-400.
Manuel, J. Social and Spatial Justice: Grassroots Community Action. CA, USA: San Jose, 2016.
Norton, R. “Using Content Analysis to Evaluate Local Master Plans and Zoning Codes”. Land Use Policy, no. 25 (2008): 432-454.
Schon, D. The Reflective Practitioner. New York: Basic Books, 1983.
United Nations. The Speed of Urbanization around the World. https://population.un.org/wup/Publications/ Files/ WUP2018-PopFacts_2018_1.pdf
Watson, V. “The Planned City Sweeps the Poor away …, Urban Planning and 21st Century Urbanization”. Progress in Planning, no. 72 (2009): 151-159.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 08 اردیبهشت 1401
  • تاریخ بازنگری: 18 مرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 18 شهریور 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار