تحلیلی بر فهم کریستوفر الکساندر از معماری دینی نمونۀ مورد مطالعه: فصل «صورت خداوند» از جلد چهارم کتاب سرشت نظم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری معماری، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

2 استادیار دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

3 استاد دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، تهران، ایران

چکیده

امروزه دین‌‌پژوهان و هنرپژوهان افهام گوناگون و متمایزی را در خصوص عبارت معماری دینی مطرح کرده‌اند و معمارانْ تحت تأثیر ایشان به فهمی از معماری دینی دست یافته‌‌اند. اما افهام ایشان بعضاً به حدی ناروشن است که مشخص نیست که نزد معمار، معماری دینی به چه معنایی است و او از چه جهت و با چه مرادی آن را به کار می‌‌برد. در بین معماران، کریستوفر الکساندر، یکی از نظریه‌‌پردازان و معماران مؤلف، به مفهوم معماری دینی توجه خاصی داشته است. او این فهم را در فصل «صورت خداوند» از جلد چهارم کتاب سرشت نظم خود جمع‌‌بندی کرده است. در این پژوهش به تحلیل فهم وی از معماری دینی و ابعاد مختلف مواجهة این معمار با این عبارت پرداخته می‌شود تا فهم این معمار صاحب‌‌نظر از معماری دینی برای معماران روشن گردد. پژوهش به لحاظ هدف بنیادی ـ نظری و از نظر راهبرد کیفی است. از بین پژوهش‌‌های کیفی، روش پدیدارشناسی با رویکرد هرمنوتیک پدیدارشناسی برگزیده‌‌ شد. همچنین از لحاظ روش‌‌های گردآوری اطلاعات، پژوهش کتابخانه‌‌ای است. بنابر نتایج، فهم الکساندر از معماری دینی با فهم او از معماری و معماری خوب به‌صورت قاطع قابل‌تفکیک نیست. همچنین این فهم در خلال سه وجهِ منتسب، یعنی انتساب آن به دین، خدا، و همچنین معمار بوده است؛ به گونه‌‌ای که باور الکساندر به‌وجود وحدت در جوهر ادیانْ موجب گردید فهم وی از معماری دینی وابسته به‌وجود کیفیت وحدت و یکپارچگی این معماری با جهان و تمایل به عدم انقطاع از آن باشد. همچنین تأکید الکساندر بر فهم معماری دینی از طریق نسبتی است که در خلال یک پرسش اساسی بین این معماری و خدا ظاهر می‌‌شود: «آیا این معماری بهترین هدیه به خداست؟» در نظریات این معمار همچنین معماری دینی در نسبت با معمار و فضائل اخلاقی‌اش است و پرهیز معمار از خودمحوری‌‌ و خودستایی و پرورش فروتنی به وحدت معماری او با جهان و درنهایت خلق معماری دینی می‌‌انجامد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Christopher Alexander's Understanding of Religious Architecture through the Study of 'Face of God' from the Fourth Volume of His Nature of Order

نویسندگان [English]

  • Seyedeh Mahsa Bagheri 1
  • Mahmoud Arzhmand 2
  • Seyed Behshid Hosseini 3
1 Faculty of Architecture and Urban Planning, Tehran University of Art, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tehran University of Art, Tehran, Iran
3 Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Tehran University of Art, Tehran, Iran
چکیده [English]

Looking at the history of architectural theories, and with reference to the opinions of thinkers, one can see architecture and rhetoric as mutually related throughout history. It seems that reflecting on this relationship can open up new horizons for architectural thought. But the changing meaning of rhetoric has resulted in a variety of relationship levels, resulting in different gifts for architecture.
This paper starts with an exploration three different levels of relationships, resulting from three corresponding understandings of rhetoric. The first defines rhetoric as communication, the second as the art of speaking. But the third emanates from the thoughts of those design scholars who, whilst contemplating rhetorical relations and design matters, do not see use rhetoric as speech, communication or the art of speaking, but as an art of composition. From this point of view, rhetoric and architecture are both knowledges of composition. This paper argues that the latter has opened the door to the deepest understandings of rhetorical knowledge and the most fruitful link between rhetoric and architecture. In response to the haphazard literature associated with this view, the paper expands on rhetoric as 'the art of composition', and then moves on to identify three levels of rhetoric composition, namely, composing people's horizons (conviction), knowledges and insights. The important issue of architecture today, the paper argues, is the lack of shared horizons between architects and their audiences, as well as the lack of coherence between the various architectural knowledges and insights. By understanding rhetoric as the art of composition and linking architecture and rhetoric in the light of this understanding, one can look at architecture from a different perspective and restore the missing coherence in architecture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious architecture
  • Christopher Alexander
  • Religion
  • God
  • Architect

مراجع

ارژمند، محمود. «اهلیت در مرمت». پایان‌نامه  دکتری مرمت. اصفهان: دانشگاه هنر اصفهان، دانشکدۀ حفاظت و مرمت، 1395.
اسپیگلبرگ، هربرت. جنبش پدیدارشناسی (درآمدی تاریخی). ترجمۀ مسعود علیا. تهران: مینوی خرد، 1392.
اطهری، سیدحسین و مرتضی منشادی. «چیستی فلسفۀ سنت‌گرایی با تکیه بر آراء دکتر سیدحسین نصر، مضامین، دلالت‌ها، و بنیان‌ها». فلسفه و کلام اسلامی آئینۀ معرفت، سال 12، ش. 36 (پاییز 1392): 25-51.
اعوانی، غلامرضا. حکمت و هنر معنوی (مجموعه مقالات). چ۱. تهران: گروس، 1375.
الکساندر، کریستوفر. سرشت نظم، ج۱: پدیدۀ حیات. ترجمۀ رضا سیروس صبری و علی اکبری. تهران: پرهام نقش، 1390.
ایمانی، نادیه. «نسبت معماری و اسلام». پایان­نامۀ دکتری معماری، تهران: دانشگاه تهران، دانشکدۀ هنرهای زیبا، 1385.
باقری، سیده‌‌هسا. «تفسیر معماری دینی از منطر معمار». پایان‌نامه دکتری معماری. تهران: دانشگاه هنر، دانشکدۀ معماری و شهرسازی. 1401.
بورکهارت، تیتوس. هنر مقدس اصول و روش­ها. ترجمۀ جلال ستاری. چ۳. تهران: سروش، 1381.
پرتوی، پروین. پدیدارشناسی مکان. تهران: فرهنگستان هنر، 1387.
جمادی، سیاوش. زمینه و زمان پدیدارشناسی. تهران: ققنوس، 1385.
خندقی، جواد امین و سیدرضی موسوی گیلانی. «نقد دیدگاه سنت‌گرایان در باب هنر سنتی، هنر مقدس و هنر دینی». معرفت ادیان، سال 6، ش. 23 (تابستان 1394): 107-128.
رامین، فرح. «هنر؛ تنها راه نجات (نگاهی به فلسفه هنر هیدگر و نسبت آن با اندیشه متفکران مسلمان)». مشرق موعود، دوره 6، ش. 21 (بهار 1391): 5-26.
ربیعی، هادی. جستارهایی در چیستی هنر اسلامی، مجموعه مقالات و درس‌گفتارها. چ۶. تهران: فرهنگستان هنر، 1393.
رحمانی، مهسا و امین نادرنژاد. «بازشناسی توانایی "احساس" برای خلق یک معماری زنده با استناد به آراء کریستوفر الکساندر». صفه، ش. ۶۲ (پاییز 1392): 7-18.
رحمتی، ان‌شاالله. هنر و معنویت. تهران: موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری (متن)، 1394.
رحیم‌زاده، محمدرضا. «پرسش از حقیقت معماری هندو»، خیال، ش. 2 (تابستان 1381): 78-85.
رهبر‌نیا، زهرا و آمنه مافی‌تبار. «مبادی پدیدارشناسی هرمنوتیک در چیدمان تعاملی "وقتی چیزی رخ نمی‌دهد" اثر "ارنستو نتو"». کیمیای هنر، دوره 4، ش. 15 (تابستان 1394): ۳۳-۴۶.
شوان، فریتیوف. کاست­ها و نژادها. ترجمۀ بابک عالیخانی و کامران ساسانی. تهران: حکمت، 1388.
ــــــــ . مبانی هنر معنوی، مجموعه مقالات از نویسندگان مختلف. چ۱. تهران: حوزۀ هنری سازمان تبلیغات اسلامی، 1372.
صبری، رضا سیروس و علی‌اکبری. «مفهوم نظم، کریستوفر الکساندر و علم جدید». صفه، ش. ۶۲ (پاییز 1392): 31-41.
صرامی، نفیسه و کاظم مندگاری و هادی ندیمی. «خاستگاه مفهوم تهی در اندیشۀ کریستوفر الکساندر». اندیشۀ معماری، دورۀ 3، ش. 6 (پاییز و زمستان 1398): 29-43.
طهوری، نیر. «آموختن از هایدگر: پدیدارشناسی در معماری تأثیر فلسفۀ هایدگر در نظریه‌پردازی معماری: هویت مکان در نظریات کریستین نوربرگ شولتس و کریستوفر الکساندر». کیمیای هنر، دورۀ 6، ش. 25 (زمستان 1396): 73-92.
عبدالکریمی، بیژن. پرسش از امکان امر دینی در جهان معاصر. پردیس: نقد فرهنگ، 1398.
کوماراسوامی، آناندا کنتیش. فلسفۀ هنر مسیحی و شرقی. ترجمۀ امیرحسین ذکرگو. تهران: فرهنگستان هنر، 1386.
گرجیان، محمدمهدی و زهرا شریف. «گوهر دین و دین­داری از منظر عرفان اسلامی (با تأکید بر رابطه آن با مراتب هستی)». فلسفۀ دین، سال 6، ش. 3 (پاییز 1388): 71-98.
گنون، رنه. بحران دنیای متجدد. ترجمۀ حسن عزیزی. تهران: حکمت، 1388.
مازیار، امیر. «نسبت هنر اسلامی و اندیشۀ اسلامی از منظر سنت‌گرایان». کیمیای هنر، دوره 1، ش. 3 (تابستان 1391): 8-12.
مجتهد شبستری، محمد. ایمان و آزادی. تهران: طرح نو، 1376.
محدثی، جلال. «نسبت معماری و دین». پایا‌ن‌­نامۀ دکتری معماری. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، 1399.
مددپور، محمد. ماهیت تکنولوژی و هنر تکنولوژیک. تهران: سوره مهر، 1384.
مهاجری، ناهید و شیوا قمی. «رویکردی تحلیلی بر نظریه­های طراحی کریستوفر الکساندر از یادداشت‌هایی بر ترکیب فرم و زبان الگو تا مفاهیم جدیدی از نظریۀ پیچیدگی». هویت شهر، دورۀ 2، ش. 2 (بهار و تابستان 1387): 45-56.
مهرپویا، حسین و مرضیه قاسمی. «تمایز هنر دینی و هنر قدسی در آراء متفکران معاصر». رهپویه هنر، دورۀ 2، ش. 6 (تابستان1387): 10-15.
ندیمی، ضحی. «پژوهشی در چیستی مرکز و نقش آن در آفرینش معماری». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد معماری. یزد: دانشگاه یزد، دانشکدۀ هنر و معماری، 1390.
نصر، سید حسین. در جست­و­جوی امر قدسی، گفت­وگوی رامین جهانبگلو با سیدحسین نصر. ترجمۀ سیدمصطفی شهرآئینی. تهران: نی، 1385.
واینسهایمر، جوئل. هرمنوتیک فلسفی و نظریه ادبی: مروری بر آرای گادامر در گستره هرمنوتیک. ترجمۀ مسعود علیا. تهران: ققنوس، 1381.
یوسفی اشکوری، حسن. نقد و بررسی جنبش اسلام معاصر نوگرایی دینی. تهران: قصیده­سرا، 1377.
Alexander, Christopher. The Nature of Order, Phenomenon of Life, An Essay on the Art of Building and the Nature of the Universe, vol. 1. California: Berkeley university press, 2004.
________ . The Nature of Order, The Luminous Ground, vol 4. California: Berkeley university press, 2003.
Pugin, Augustus Welby. Contrasts: Or, A Parallel between the Noble Edifices of the Middle Ages and Corresponding Buildings of the Present Day, Cambridge Library Collection, Art and Architecture, Illustrated Edition, 1841.
Terry, Quinlan. “Architecture & Theology”. In Theories and Manifestoes of Contemporary Architecture. edited by Charles Jenkes & Karl Kropf. academy edition, Chichester, 1997, pp. 193-196.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 29 آذر 1400
  • تاریخ بازنگری: 17 اردیبهشت 1402
  • تاریخ پذیرش: 17 خرداد 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار