تحلیل پیکره بندی فضایی، معماری دستکند ایران، با نگاهی به معماری روستاهای کندوان و میمند با استفاده از تکنیک نحو فضا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زرند، کرمان

2 پژوهشگر کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرمان

چکیده

دستکند گونه‌ای خاص از معماری به‌شمار می‌رود که در برخی از نقاط ایران و جهان در دامنة کوه‌ها و تپه‌ها شکل گرفته و بدون استفاده از مصالح مصنوعی و فقط با حفاری در دل طبیعت برای تولید فضا به کار رفته است. معماری دستکند یکی از شاهکار‌های معماری ایرانی محسوب می‌شود که در جهان نیز توانسته هنری فاخر معرفی شود. بنابراین پرداختن به نحو چیدمان فضا در این نوع از معماری، مشتمل بر سکونتگاه‌های خاص، امری مهم و درخور اهمیت است. در پژوهش حاضر روابط فضایی معماری خانه‌های دو روستای کندوان و میمند بررسی می‌شود، همچنین شاخصه‌های فضایی مؤثر چیدمان فضا در معماری صخره‌ای (دستکند) در این دو روستا شناسایی و درنهایت، با توجه به داده‌های حاصل از پژوهش، به تفاوت‌ها و شباهت‌های فضایی حاکم بر معماری دو روستایی کندوان و میمند پرداخته می‌شود. در این پژوهش با روش‌های توصیفی‌ـ تحلیلی و شبیه‌سازی و استدلال منطقی انجام شده، همچنین برای تکمیل مراحل پژوهش از ابزار‌های مطالعاتی، کتابخانه‌ای، و مشاهدة دقیق نمونه‌ها استفاده گردیده است. با استفاده از روش مطالعات میدانی از بین خانه‌های برداشتی، 5 خانه در روستای میمند و 5 خانه در روستای کندوان، به‌صورت تصادفی، برداشت شده و برای تحلیل پلان‌های دو روستا از نرم‌افزار space syntax بهره گرفته شده است. از نتایج به‌دست آمده می‌توان بیان کرد که نحو فضایی سکونتگاه‌های روستای کندوان با میمند تفاوت‌های بسیاری دارند، به گونه‌ای که فضاهای خانه‌های روستای کندوان از ارتباط و هم‌پیوندی بالاتر و راندمان عملکردی بهتری نسبت به سکونتگاه‌های میمند برخوردار هستند و همچنین، در این خانه‌ها مانند معماری سنتی ایرانی به حوزه‌های خانه و حریم‌های خصوصی و نیمه‌خصوصی به‌خوبی توجه شده است، که این امر در بین خانه‌های روستای کندوان، به‌دلیل دارا بودن بیشترین عمق فضایی، بیشتر احساس می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Spatial Configuration of Iranian Hand-Carved Architecture through a Glance at Kandovan and Meymand, Using Space Syntax Technique

نویسندگان [English]

  • Ali Yazhari Kermani 1
  • sahar Amini Goharrizi 2
1 Faculty of Architecture and Urban Planning, Islamic Azad University, Zarand, Kerman
2 MA, Faculty of Architecture and Urban Planning, Islamic Azad University, Kerman Branch, Kerman
چکیده [English]

Hand-carved (‘Dastkand’ in Persian) architecture is a specific genre formed in some parts of Iran and other regions in the foothills, without using any crafted materials and only by digging into geological formations. A highlight of Iranian architecture, it has managed to reach the status of a magnificent art, and hence the importance of studying its spatial arrangements including certain settlements built this way. The present study investigates the spatial arrangements of houses in Kandovan and Meymand villages. It also investigates influential spatial features of their layouts and compare them. Descriptive-analytical methods and simulation and logical reasoning have been used here. Also, library studies and on-site observation methods have been used as complementaries.
Five houses in Meymand and Kandovan each were randomly selected for this study, and Space Syntax software was used to analyse the plans of the two villages. According to results, the spatial syntax of the Kandovan and Meymand are very different, with the houses of Kandovan village having higher connection and interconnection and better performance. Also, Kandovan houses, like their more traditional Iranian counterparts, enjoy better articulation of private and semi-private realms due to their higher depth of space.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hand-carved (Dastkand) architecture
  • Rock architecture
  • Space Syntax
  • Kandovan
  • Meymand

مراجع

اشرفی، مهناز. «پژوهشی در گونه‌شناسی معماری "دستکند"»، در نامۀ معماری و شهرسازی، ش 7 (1390)، ص ۲۵- 44.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم. پیغمبر دزدان، تهران: اتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۱.
حیدری، علی اکبر و یعقوب پیوسته‌گر و مریم کیایی. «ارزیابی نقش حیاط در ارتقای راندمان عملکردی خانه»، در صفه, ش 73 (تابستان 139۵)، ص ۳۹-۶۰.
رحیمی، حسینعلی و نرگس دهقان. «بررسی شاخص‌های پایداری در معماری دستکند ایران؛ نمونۀ موردی: روستای کندوان و میمند»، در همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران، 1394.
سامع سردرودی، محمد. «کندوان و معماری صخره‌ای آن»، در نشریه فرهنگ مردم، ش10 (تابستان 1383)، ص ۲۵-32.
شکاری نیری، جواد. معماری صخره‌ای در آذربایجان و زنجان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، ۱۳۷۳.
کرمی، فریبا. «توانمندی‌های ژئوتوریسم در توسعۀ روستای کندوان»، در فصلنامۀ فضای جغرافیایی، ش 20 (زمستان 1386)، ص ۱۱۵-129.
گرجی مهلبانی، یوسف و المیرا سنایی. «معمای همساز با اقلیم روستای کندوان»، در مجلۀ مسکن و محیط روستا، ش 129 (بهار 138۹)، ص ۲-19.
منگلی، محمد و رضا ابوئی و فاطمه مهدی‌زاده سراج. «بازشناسی ویژگی‌های منحصربه‌فرد ساخت سکونتگاه‌های روستایی دستکند ایران؛ نمونۀ موردی: مجموعه میراث جهانی روستای میمند، شهربابک، استان کرمان»، در فصلنامۀ علمی‌ـ پژوهشی مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسان، ش ۴۱ (زمستان 1396)، ص ۷۸۵-802.
محمدزاده، رحمت و ناهیده رضایی. «تحلیل کرانه‌های مسکونی روستای تاریخی کندوان با رویکرد تولیدی‌ـ معیشتی»، در نشریه هنر‌های زیبا، دورۀ ۲۳، ش 4 (زمستان 1397)، ص ۵۵-66.
محمدی‌فر، یعقوب و اسماعیل همتی ازندریانی. «مطالعه و برسی معماری دستکند ایران»، در مسکن و محیط روستا، ش 156 (زمستان ۱۳۹۵، ص ۹۷- 110.
مسعودی‌نژاد، رضا. مقدمه‌ای بر تئوری space syntax، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، 1386. 
معماریان، غلامحسین. «نحو فضای معماری»، در صفه، ش 35 (پاییز و زمستان 1381)، ص ۷۵-۸۳.
همایون، غلامعلی. «پژوهشی دربارۀ روستای میمند»، در بررسی‌های تاریخی، ش 43 (1351)، ص ۱۱۹-154.
ــــــــ . «فلسفۀ معماری صخره‌ای و تمرکز در روستای میمند کرمان»، در فرهنگ معماری ایران، تهران: اتشارات سازمان ملی حفاظت آثار باستانی، ۱۳۵۴.
 
Benedikt, M. “To Take Hold of Space: Isovist and Iovist Felds”, in Environment and Planning B, 6(1) (1979), pp. 47-65.
Brown. F. & T. Bellal. “Comparative Analysis of Mzabite and other Berber Domestic Spaces”, Proceedings of the 3th International Symposium on Space Syntax, Atlanta, GA, 2001.
Cialdea, D. & A. Maccarone. “Regeneration of Abandoned Rural Landscapes: The Case of Underground Settlements in Molise, Congresso De Desenvolviment”, in Regional De Cabo Verde, 2007, pp. 3977-4003.
Edward, L. “The Cave House Owner’s Manual, the Cave House of Spain”, in Spanish Inland Properties, 2006, pp. 1-49.
Haq, S.U. “Can Space Syntax Predict Environmental Cognition?”, in Proceedings 2th International Space Syntax Symposium, 1999.
Heydari, A. Study of Rock-cut Temples in Parthian and Sassanid Period in Zagros Region, Master of archeology thesis, Tehran University, Tehran. Iran, 2000. (In Persian)
Hillier, B. & J. Honson & J. Peponis. What Do We Mean by Building Function?, (E.J. Powell, Ed.) Designing for Building Utilisation, 1984.
Hillier, B. Space is the Machine: A Configurational Theory of Architecture, Space Syntax, 2007.
Hoseini, Z. Shahre Babak the Land of Turquoise, Kermanology Center, first edition, Kerman, 2001. (In Persian)
Kim, Young Chul & Woo Lee Hyun. “Methodological Implication of Space Syntax to Support Whole-life Target Value Design”, in Lean Construction Journal, (2010), pp. 55-65.
Klarqvist. B. “A Space Syntax Glossary”, in Nor Disk Arkitektur for Skning, (2) (1993).
Mangeli, M. & A. Sattaripour. “A Report on Potentials of Restoration and Revitalization of Meymand Historical Village”, 4th international conference of sustainable development and planning, WIT press, 2009. (In Persian)
Mangeli, M. Revitalization of Meymand Rock-cut Village, Master thesis in restoration of monuments and historic fabrics, Islamic Azad University, Tehran branch, Tehran, Iran, 2005. (In Persian)
Orhun, D. & B. Hillier & J. Honson. “Spatial Tpes in Traditional Turkish Houses”, in J. Environment and Planning B: Plan, 12(62) (1995), pp. 475-498.
Penn, A. “Space Syntax and Spatial Cognition or Why the Axial Line?”, in Environment and Behavior, 35(1) (2003), pp. 30-65.
Peponis, J. & E. Hajinikolaou & C. Livieratos & D.A. Fatouros. “The Spatial Core of Urban Culture”, Ekistics, 56(334/335) (1990), pp. 43-55.
http://famenin; hm.ir/fa/showpages
https://ariabooking.ir
https://mag.safarestan.com
https://www.kojaro.com

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 01 مهر 1399
  • تاریخ پذیرش: 01 دی 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار