مطالعۀ تطبیقی آسیب‌پذیری بافت جدید و قدیمی شهر ارومیه در برابر حملات هوایی از منظر پدافند غیرعامل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری شهرسازی، دانشکدۀ معماری و هنر، پردیس بین‌الملل واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی

2 استادیار گروه شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد تبریز

3 استادیار دانشکدۀ معماری، شهرسازی و هنر، دانشگاه ارومیه

4 استادیار دانشکدۀ معماری و هنر، پردیس بین‌الملل، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز

چکیده

تحلیل ‌میزان ‌و ‌چگونگی آسیب‌پذیری ‌بافت‌‌های‌ ‌شهری‌ به ‌‌برنامه‌ریزان‌‌ و ‌مدیران ‌‌شهری ‌در ‌‌تصمیم‌گیری‌های ‌مناسب ‌و ‌انتخاب راه حل‌‌های‌ کنترل‌ و ‌مقابل ‌با ‌مخاطرات‌ احتمالی‌کمک ‌مؤثری ‌می‌کند. بنابراین در تحقیق حاضر میزان آسیب‌پذیری در بافت جدید (منطقۀ یک) و قدیمی (منطقۀ چهار) شهر ارومیه بر اساس شاخص‌های پدافند غیرعامل در حملات هوایی ارزیابی تطبیقی می‌شود. برای رسیدن به هدف، پس از مطالعۀ منابع مرتبط، تعداد 10 شاخص از بین عوامل مختلف تأثیرگذار برای رسیدن به خروجی تحقیق انتخاب شده است. به منظور انجام تحلیل‌های مکانی، ابتدا لایه‌های اطلاعاتی شاخص‌ها در نرم‌افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی رقومی‌سازی و آماده گردیده و درنهایت ضریب اهمیت محاسبه‌شده از روش فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی در هریک از شاخص‌ها ضرب و هم‌پوشانی شده است. در بافت جدید 23٪ از محدوده در پهنۀ آسیب‌پذیری خیلی کم، 29٪ در پهنۀ آسیب‌پذیری کم، 39٪ در پهنۀ آسیب‌پذیری متوسط، 8٪ در پهنۀ آسیب‌پذیری زیاد، و 1٪ در پهنۀ آسیب‌پذیری خیلی زیاد واقع شده و در بافت قدیم 11٪ در پهنۀ آسیب‌پذیری خیلی کم، 39٪ در پهنۀ آسیب‌پذیری کم، 43٪ در پهنۀ آسیب‌پذیری متوسط، 6٪ در پهنۀ آسیب‌پذیری زیاد، و 1٪ در پهنۀ آسیب‌پذیری خیلی زیاد واقع شده است. نتایج به‌دست‌آمده از سنجش آسیب‌پذیری بافت جدید و قدیمی شهر ارومیه، که به‌ترتیب شامل مناطق یک و چهار است، نشان می‌دهد که میزان آسیب‌پذیری در بافت قدیم نسبت به بافت جدید بیشتر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Air Raid Vulnerability in New and Old Fabrics of Urmia City from the Passive Defence Perspective

نویسندگان [English]

  • Reza Khanbabaee Saatloo 1
  • Rasoul Darskhan 2
  • ghader ahmadi 3
  • Mir Saeed Moosavi 4
1 Urban Planning, Faculty of Architecture & Art, International Campus, Islamic Azad University, Tabriz Branch
2 Department of Art and Architecture, Tabriz branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran.
3 Assistant Professor, Faculty of Architecture, Urban Planning & Art, Urmia University
4 Assistant Professor, Faculty of Architecture & Art, International Campus, Islamic Azad University, Tabriz Branch
چکیده [English]

The analysis of the extent and severity of urban fabric vulnerabilities helps urban planners and managers to make appropriate decisions and select solutions, controls, and countermeasures against potential risks. So, this study aims to evaluate the vulnerability of new (Zone 1) and old (Zone 4) fabrics in Urmia against air raids, based on passive defence indicators. In order to do so, 10 indicators were selected through a literature study. At first, the information layers of the indicators are digitised and prepared in GIS, and then the significance coefficient calculated by AHP method was factored in. It showed that in the new fabric 23% of areas have very low vulnerability, with 29% in low, 39% moderate, 8% high, and 1% very highly vulnerable zones. In the old fabric, 11% were in very low, 39% in low, 43% moderate, 6% high vulnerability, and 1% very high vulnerability zone. In general, it can be said that the vulnerability in zone 4 is greater than zone 1. The results show that the amount of vulnerability in the old fabric is higher than the new fabric.

کلیدواژه‌ها [English]

  • AHP
  • Passive defence
  • Urban fabric
  • Air raid
  • Vulnerability
امین‌زاده، بهرام و زینب عادلی. «سنجش میزان آسیب‌پذیری بافت‌های شهری در مواقع بروز بحران زلزله؛ مطالعۀ موردی: نواحی شهر قزوین»، در هویت شهر، ش 20 (زمستان 1393)، ص ۵-16.
انجمن علمی پدافند غیرعامل کشور. آنچه شهرداران باید از پدافند غیرعامل بدانند، تهران: سازمان پدافند غیرعامل کشور، ۱۳۹۷.
پورمحمدی، محمدرضا و رسول قربانی و غفور علیزاده. «بررسی آسیب‌پذیری مراکز ثقل کلان‌شهر تبریز از دیدگاه پدافند غیرعامل»، در مطالعات شهری، ش 30 (بهار 1398)، ص ۴۱-53.
جعفری‌زاده، امید و فرهاد حمزه. «شاخص‌سازی پدافند غیرعامل از منظر زیرساختی در فضای شهری»، در فصلنامه فرماندهی و کنترل، سال 2، ش 3 (1397)، ص ۹۲-114.
جلالی، امیر و محمد حری. «مکان‌یابی بیمارستان با رویکردی بر پدافند غیرعامل با تأکید بر اصل پراکندگی؛ نمونۀ موردی: شهر اهواز»، در اولین کنفرانس سالانۀ پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، یزد، 1394.
حاتمی‌نژاد، حسین و حمید فتحی و فرشید عشق‌آبادی. «ارزیابی میزان آسیب‌پذیری لرزه‌ای در شهر؛ نمونۀ مورد مطالعه: منطقۀ ۱۰ شهرداری تهران»، در پژوهش‌های جغرافیای انسانی، ش 68 (1388)، ص ۱-20.
حسینی، سیدعلی و سعید زنگنه شهرکی و سیدمحمد حسینی و علی قنبری‌نسب. «بررسی عناصر آسیب‌پذیر و ملاحظات پدافند غیرعامل در حریم کلان‌شهر تهران»، در اولین همایش علمی پژوهشی شهرسازی و معماری با رویکرد پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر، تهران، 1390.
حبیبی، کیومرث و احمد پوراحمد و ابوالفضل مشکینی و علی عسگری و سعید نظری عدلی. «تعیین عوامل سازه‌ای/ ساختمانی مؤثر در آسیب‌پذیری بافت کهن شهری زنجان با استفاده از FUZZY LOGIC & GIS»، در هنرهای زیبا، ش 33 (بهار 1387)، ص ۲۷-36.
درویشی، یوسف و وحید صمدزاده. «ارزیابی انعطاف‌پذیری فضاهای باز در محلات شهری از منظر پدافند غیرعامل؛ مطالعۀ موردی: منطقۀ ۱ شهر تبریز»، در مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، ش ۵۳ (زمستان 1399)، ص ۱۲۹۱-۱۳۰۸.
رضویان، محمدتقی و مهدی علیان و حسین رستمی. «ارزیابی آسیب‌پذیری مکانی زیرساخت‌های استان یزد با رویکرد پدافند غیرعامل»، در آمایش سرزمین، سال 10، ش 1 (1397)، ص ۳۱-63.
سجادیان. ناهید و مهدی علیزاده و علیرضا پرویزیان. «سنجش استقرار بیمارستان‌های کلان‌شهر اهواز مبتنی بر اصول پدافند غیرعامل»، در آمایش جغرافیایی فضا، ش 24 (تابستان ۱۳۹۶)، ص ۱۶۹-183.
شاهیوندی. احمد «سنجش میزان آسیب‌پذیری محلات شهری در تطابق با اصول پدافند غیرعامل؛ مطالعۀ موردی: شهر شهرکرد»، در دوفصلنامۀ مدیریت بحران، ش 11 (بهار و تابستان 1396)، ص ۴۷-62.
صابری. حمید و داود عباسی و سجاد اجاقی. «ارزیابی میزان آسیب‌پذیری بافت‌های شهری در حملات موشکی از منظر پدافند غیرعامل و ارائه راهکارهای مناسب جهت تخلیه و اسکان در مواقع بحران»، در شهر ایمن، سال 1، ش 1 (بهار 139۷)، ص ۷۷-96.
صیامی. قدیر و غلامرضا لطیفی و کاظم تقی‌نژاد و ابراهیم زاهدی کلاکی. «آسیب‌شناسی پدافندی ساختار شهری با استفاده از تحلیل سلسله‌مراتبیAHP و GIS؛ مطالعۀ موردی: شهر گرگان»، در آمایش جغرافیایی فضا، سال 3، ش 10 (زمستان 1392)، ص ۲۱-42.
موغلی. مرضیه و افشین متقی و حسن حسینی امینی. پدافند غیرعامل، امنیت ملی و شهر، تهران: نشر انتخاب، ۱۳۹۴.
مهندسین مشاور آرمانشهر. مطالعات و طرح راهبردی بافت‌های فرسوده ارومیه، وزارت مسکن و شهرسازی، سازمان عمران و بهسازی، ۱۳۸۵.
مهندسان مشاور طرح و آمایش. مطالعات طرح جامع تجدید نظر شهر ارومیه، اداره کل راه و شهرسازی استان آذربایجان غربی، ۱۳۸۹.
محمودزاده، حسن و آذر پویان جم و سلمیه اصغرزاده. «مدل‌سازی مکانی حریم ایمنی و آسیب‌پذیری زیرساخت‌های شهری مشهد در برابر حملات هوایی؛ از منظر پدافند غیرعامل»، در جغرافیا و مخاطرات محیطی، ش 32 (زمستان 1398)، ص ۱۹۱-203.
نظم‌فر. حسین و سعیده علوی. «ارزیابی آسیب‌پذیری ساختمان‌های شهری در برابر شدت‌های مختلف زلزله؛ مطالعۀ موردی: منطقۀ 9 شهرداری تهران»، در اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، ش ۱۰۸ (زمستان 1397)، ص ۱۶۵-181.
یزدانی. محمدحسن و افشار سیدین. «ارزیابی آسیب‌پذیری مکانی زیرساخت‌های شهر اردبیل از منظر پدافند غیرعامل»، در تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ش 44 (بهار ۱۳۹۶)، ص ۱۷۹-199.
 
Balijepalli, CH. & O. Oppong. “Measuring Vulnerability of Road Network Considering the Extent of Serviceability of Critical Road Links in Urban Areas”, in Journal of Transport Geography, Elsevier, 39(C) (2014), pp. 145-155.
JSCE (Japan Society of Civil Engineers). Critical Urban Infrastructure Handbook, Critical Urban Infrastructure Committee, CRC Press, Taylor & Francis Group, 2015.
Johansson, J. & H. Hassel. “An Approach for Modeling Interdependent Infrastructures in the Context of Vulnerability Analysis”, in Reliability Engineering & System Safety, Vol. 95, No. 12 (2010), pp. 1335-1344.
Nhuan, M.T. & L.T.T. Hien & N.T.H. Ha & N.T.H. Hue & T.D. Quy. “An Integrated and Quantitative Vulnerability Assessment for Proactive Hazard Response and Sustainability: A Case Study on the Chan May-Lang Co Gulf Area, Central Vietnam”, in Sustainability Science, Vol. 9, No. 3 (2014), pp. 399-409.
Rashed, K. & J. Weeks. “Assessing Vulnerability to Earthquake Hazards through Spatial Multicriteria Analysis of Urban Areas”, in International Journal of Geographic Information Science, Vol. 17, No. 6 (2013), pp. 547-576.
United-Nations. World Urbanization Prospects: The 2018 Revision, Retrieved from New York, 2018.
Xu, J. & Y. Lu. “Towards an Earthquake-Resilient World: from Post Disaster Reconstruction to Pre-Disaster Prevention”, in Environmental Hazards, Vol. 17, No. 4 (2018), pp. 269– 275.
WWW.Paydarymelli.ir.