تبیین چالش های تحقق پذیری طرح های شهری در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترى شهرسازى، دانشکدة معمارى و شهرسازى، گروه شهرسازى، دانشگاه تربیت مدرس.

2 استاد دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت مدرس

3 کارشناس ارشد شهرسازی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین

چکیده

با وجود اینکه پنج دهه از شروع طرح‌های توسعة شهری در ایران می‌گذرد، این طرح‌ها هنوز با مسائل متعددی در زمینة تحقق‌پذیری و موفقیت روبه‌رو هستند. در این تحقیق با بهره‌گیری از رویکرد ارزیابی عملکردمحور به این پرسش پاسخ داده می‌شود که مهم‌ترین چالش‌های تحقق‌پذیری طرح‌های توسعة شهری در ایران، چیست. روش‌شناسی پژوهش کیفی است و داده‌های کیفی در این مطالعه با استفاده از روش مصاحبه و سنجه‌های غیرواکنشی (ثبت‌های آرشیوی) گردآوری شدند. به منظور تجزیه‌وتحلیل اطلاعات و بیان نظریة نهایی از روش «نظریة داده‌بنیاد» استفاده شده است. بر اساس روش نمونه‌گیری کیفی، نمونه‌گیری مورد نوعی، و نیز معیار اشباع نظری، از نظرات 30 نفر از صاحب‌نظران عرصة شهرسازی در این مطالعه بهره گرفته شده و ادراک آن‌ها نسبت به موفقیت طرح‌های شهری بررسی و تجزیه‌وتحلیل شده است؛ با استفاده از روش «نظریة داده‌بنیاد» و کدگذاری داده‌ها، هشت مقولة هستة نهایی از یافته‌های اولیه استخراج شدند. «مقولة هسته» در این بررسی «توجه به بستر‌های بومی و اجتماعی و اقتصادی کشور در فرایند مشارکتی تهیة طرح» است که سایر مقولات عمده را در بر می‌گیرد و با پاسخ‌های به‌دست‌آمده ضرورت نگاه به زمینه‌های اجتماعی‌ـ اقتصادی و نهادسازی در جامعة ایران و بهره‌گیری از مشارکت ذی‌نفعان گوشزد شده است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Challenges of Implementing Urban Plans in Iran

نویسندگان [English]

  • Hamid Pourhossein Roshan 1
  • Mohammad Reza Pourjafar 2
  • Sedigheh Aliakbari 3
1 Urban Planning and Design, Tarbiat Modares University, Tehran
2 Professor, Faculty of Arts, Tarbiat Modares University
3 MA, Urban Design, Qazvin Islamic Azad University
چکیده [English]

Five decades after the initiation of urban development plans in Iran, these plans still face various challenges to implement and succeed. Using a performance-based evaluation approach, this research seeks to identify the most important challenges for urban development plans in Iran. The methodology of this study is qualitative, with data collected using non-reactive (archival records), interview techniques and measures. To analyse the data and finalise theory, Grounded Theory method was used. Based on Qualitative Sampling, Typical Case Sampling and Theoretical Saturation criteria, the opinions of 30 urban planning experts have been used, and their perceptions about the success of urban plans were studied and analysed. Using Grounded Theory and coding the data, the final eight core categories extracted from the original findings. The core of this paper is to draw attention to the country’s local, social and economic contexts in participatory procedures of planning, which covers other major categories and reminds us of the importance of considering socio-economic context, institutionalising Iranian society, and making use of stake-holders’ participation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban plans
  • Performance-based approach
  • Implementability
  • Grounded theory

مراجع

رفیعی، راضیه. ارزیابی اجرا در برنامه‌ریزی کاربری زمین؛ موردپژوهی: شهر لواسان، پایان‌نامة کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، تهران: دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، 1393.
جمهیری، محمود و حسین ذبیحی و حمید ماجدی. «نظام اجرایی حلقة مفقودة برنامه‌های شهری در ایران، تحلیلی بر نظام اجرایی طرح‌ها و برنامه‌های توسعة شهری»، در علوم و تکنولوژی محیط زیست، ش 37 (تابستان 1387)، ص 88-99.
دانشور، تورج. طرح‌ریزی کالبدی و برنامه‌ریزی منطقه‌ای در ایران، تهران: انتشارات دانشیار، 1381.
دلیر، کریم و محمدرضا پورمحمدی و علیرضا سلطانی. «بررسی عوامل مؤثر در ناکارآمدی طرح‌های جامع شهری ایران؛ مطالعة موردی: طرح جامع تبریز»، در جغرافیا و برنامه‌ریزی، ش 31 (بهار 1389)، ص 131-151.
دلیر، کریم و سعید ملکی. «بررسی تغییرات کاربری اراضی شهری در طرح جامع و تفصیلی شهر ایلام طی دهة 1372-1382» در جغرافیا و توسعة ناحیه‌ای، دوره 4، ش 8 ( بهار و تابستان1386)، ص 65-93.
رهنمایی، محمدتقی و پروانه شاه‌حسینی. فرایند برنامه‌ریزی شهری ایران، تهران: انتشارات سمت، 1388.
زنوز، بهروز. «ارزیابی تحقق‌پذیری طرح‌های شهری در تهران»، در هفت‌شهر، دورة 4، ش 53-54 (تابستان 1395)، ص 8-35.
مهندسین مشاور زیستا. طرح ارزیابی جامع شهری ایران (مراغه، اراک، یزد، بندرعباس، شیراز، زاهدان، رشت)، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه، 1372.
مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران. «شاخص‌ها و معیارهای ارزیابی طرح جامع تهران»، در دانش شهر، ش 112 (تابستان1391).
سعیدنیا، احمد. کتاب ســبز (راهنمــای شــهرداری‌ها)، تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، 1383.
مهندسین مشاور شارمند. شیوه‌های تحقق طرح‌های توسعة شهری، جلد سوم، تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور، 1379.
عزیزی، محمدمهدی و مجتبی آراسته. «ارزیابی تحقق‌پذیری پیش‌بینی‌های کاربری اراضی و پیشنهادهای جهات توسعه در طرح جامع شهر لار»، در مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، دورة 3، ش11 (زمستان 1390)، ص 1-22.
عزیزی، محمدمهدی و سینا شهاب. «کاربرد انتقال حقوق توسعه (TDR) به عنوان سازوکار تحقق‌پذیری طرح‌های توسعة شهری؛ نمونة موردی: شهر کاشان»، در نشریة مطالعات شهری، ش 4 (1391).
علی‌اکبری، اسماعیل و محمدتقی رهنمایی و مهدی ابراهیمی بوزانی. «بررسی روش‌شناسی طرح‌های توسعة شهری در ایران»، در فصلنامة جغرافیا، سال یازدهم، ش 37 (تابستان1392)، ص 97-114.
مافی، عزت‌الله و فرشید خراسانیان و روزبه دادجو. «بررسی تغییرات و میزان تحقق کاربری اراضی شهری شهر اسفراین طی دهه‌های 1380 و 1390»،  در مجموعه مقالات ششمین کنفرانس ملی برنامه‌ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفه‌های شهر اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، 1393.
محمدپور، احمد. روش تحقیق کیفی ضدروش، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان، 1388.
 
Abrantes Patricia, Ines Fontes, Eduardo Gomes, Jorge Rocha. “Compliance of Land Cover Changes with Municipal Land Use Planning: Evidence from the Lisbon Metropolitan Region (1990–2007)”, in Land Use Policy, 51 (2016), pp. 120-134.
Alexander, E. “Dilemmas in Evaluating Planning, or Back to Basics: What is Planning for?”, in Planning Theory and Practice, 10(2) (2009), pp. 233-244.
Alexander, E.R. & A. Faludi. “Planning and Plan Implementation: Notes on Evaluation Criteria”, in Environment and Planning B: Planning & Design, 16(1) (1989), pp. 127-140.
Alterman, R. & M. Hill. “Implementation of Urban Land Use Plans”, in Journal of the American Institute of Planners, 44(3) (1978), pp. 274-285.
Barrett, Susan & Colin Fudge. Policy and Action: Essays on the Implementation of Public Policy, London; New York, Methuen, 1981.
Barrett, S.M. “Implementation Studies: Time for a Revival? Personal Reflections on 20 Years of Implementation Studies”, in Public Administration, 82 (2004), pp. 249-262.
Corbin, J. & A. Strauss. Basics of Qualitative Research: Techniques to Developing Grounded Theory, 3rd Ed., Los Angeles, CA: Sage, 2008.
Cullingworth, B. & V. Nadin. Town and Country Planning in the UK, New York: Routledge, 2006.
Faludi. A. “The Performance of Spatial Planning”, in Planning Practice and Research, 15 (2000), pp. 299-318.
Friedmann, J. ”Four Theses in the Study of China’s Urbanization”, in International Journal of Urban and Regional Research, 30 (2006), pp. 440-451.
________ . China’s Urban Transition, Minnesota: University of Minnesota Press, 2005.
Glaser, B. & L. Strauss. The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research, Chicago: Aldine,1967.
Guyadeen, D. & M. Seasons. “Plan Evaluation: Challenges and Directions for Future Research”, in Planning Practice & Research, 31(2) (2016), pp. 215-228.
Healey, P. The Implementation of Planning Policies and the Role of Development Plans, The Report of Planning, Oxford, 1985.
Kinzen, K. “Missed Connections: A Critical Analysis of Interconnections between Public Participation and Plan Implementation Literature”, in Journal of Planning Literature, 31(3) (2016), pp. 299-316.
Laurian, L. & J. Crawford & M. Day & P. Kouwenhoven & G. Mason & N. Ericksen & L. Beattie. “Evaluating the Outcomes of Plans: Theory, Practice, and Methodology”, in Environment and Planning B: Planning and Design, 37 (2010), pp. 740-757.
Laurian, L. & M. Day & P. Berke & N. Ericksen & M. Backhurst & J. Crawford & J. Dixon. “Evaluating Plan Implementation: A Conformance-Based Methodology”, in Journal of the American Planning Association, 70 (2004), pp. 471-480.
Long, Y. & Y. GU & H. Han. “Spatiotemporal Heterogeneity of Urban Planning Iimplementation Effectiveness: Evidence from Five Urban Master Plans of Beijing”, in Landscape and Urban Planning, 108(2) (2012), pp. 103-111.
Lyles, W. & P. Berke & G. Smith. “Local Plan Implementation: Assessing Conformance and Influence of Local Plans in the United States”, in Environment and Planning, 43(2) (2016), pp. 381-400.
MA, L. “Urban Transformation in China, 1949 - 2000: A Review and Research Agenda”, in Environment and Planning, 34, (016) (2002), pp. 1545-1569.
Mastop, H. & A. Faludi.  “Evaluation of Strategic Plans: The Performance Principle”, in Environment and Planning B: Planning and Design, 24(6) (1997), pp. 815-832
Mastop H. “Performance in Dutch Spatial Planning: An Iintroduction”, in Environment and Planning B: Planning and Design, 24 (1997), pp. 807-813.
Nadin, V. “The Emergence of the Spatial Plannig Approach in England”, in Planning Practice & Research, 22 (2007), pp. 43-62.
Pinho, P. & V. Olivera & S. Cecilia & S. Souse. “Designing a New Planning Approach”, in Citta_ centro de Investigacao do Temtono Transport e Aambiente, 2012.
Pinho, P. & V. Olivera. “Evaluation in Urban Planning: Advances and Prospects”, in Journal of Planning Literature, 24(4) (2010), pp. 343-361.
Pinho, P. & V. Olivera. “Measuring Success in Planning (Developing and Testing a Methodology for Planning Eevaluation)”, in Citta_ centro de Investigacao do Temtono Transport e Ambiente, 2010.
Pressman, J.L. & A.B. Wildavsky. Implementation: How Great Expectations in Washington Are Dashed in Oakland: or, Why it’s Amazing those Federal Programs, Berkeley: University of California Press, 1984.
Rossi, H. & W. Lipsey & H. Freeman. Evaluation: A Systematic Approach, Sage Publications, 2004.
Song, Y. & Y. Chen. A Guidebook to Plan Evaluation (in Chinese), Shenzhen, China Architecture & Building Press, 2012.
Talen, E. “Success, Failure, and Conformance: An Alternative Approach to Planning Evaluation”, in Environment and Planning B: Planning and Design, 24 (1997), pp. 573-587.
Tian, L. & T. Shen. “Evaluation of Plan Implementation in the Transitional China: A Case of Guangzhou City, Master Plan”, in Cities, 28 (2011), pp. 11-27.
Tiffany Martindale, P.E. Engeaneres witout Borders-USA, Planning, Monitoring, Evaluation and Learning Program, International NGO Training and Research Centre, 2013.
Wildavsky, Aron. Speaking, Truth to Power: The Art and Craft of Policy Analysis, London: Transaction, 1987.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 خرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 30 خرداد 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار