ارزیابی نقش حیاط در ارتقای راندمان عملکردی «خانه»

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدة فنى، دانشگاه آزاد اسلامى، واحد یاسوج

2 استادیار دانشکدة فنى و مهندسى، دانشگاه یاسوج

3 پژوهشگر دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یاسوج

چکیده

در اندام خانه­های سنتی، به دلایل گوناگونی، گشایش (فضای باز) ایجاد می‌شده که از جملۀ آن‌ها می‌توان به عواملی چون شرایط اقلیمی­، مناسبات فرهنگی و اجتماعی، و... اشاره کرد. امّا به نظر می­رسد عوامل دیگری نیز در ایجاد این‌گونه فضا­ها در کالبد خانه نقش داشته­اند. از جمله دلایل مهم در ایجاد چنین فضاهایی، در پیکره­بندی خانه­های سنتی ایران، پیشامدهای عملکردی‌ـ فضایی است، این موضوع می‌تواند تأثیر بسزایی بر کیفیت عملکردی این­گونه خانه­ها داشته باشد. بر این اساس هدف در پژوهش حاضر بررسی نقش حیاط بر ارتقای «راندمان عملکردی» خانه است. در این خصوص منظور از راندمان عملکردی مطلوب فضا، افزایش سیرکولاسیون گردشی مناسب، ایجاد یکپارچگی مطلوب، و افزایش میزان نفوذپذیری و انعطاف‌پذیری در خانه­ها تعریف شده است. به منظور بررسی فرایند ارزیابی نقش حیاط در خانه­ها و دو متغیر «تعداد» و «مکان‌یابی یا موقعیت» مطلوب در این حیاط‌ها، هشت نمونۀ یک­، دو، سه، و چهار حیاطه، به منظور برگزیده شد. حیاط(های) چهار مورد از این هشت خانهْ مرکزی هستند و چهار نمونۀ دیگر حیاطی(هایی) دارند که در مرکز فضا قرار ندارد و یکی از جداره­های حیاط را دیوار کوچه یا همسایۀ مجاور تشکیل می­دهد. ابزار مورد نظر در تجزیه‌وتحلیل خانه­ها روش نحو فضا یا چیدمان فضا است که در آن با استفاده از راهبرد کمی، به بررسی موضوع پرداخته شده است. نتایج تحقیق نشان می­دهد که خانه­های یک حیاطه، که حیاط آن‌ها در مرکز هندسی بنا است و چهار طرف آن نیز توده قرار گرفته است، به دلایلی، از جمله افزایش میزان نفوذپذیری (عمق کمتر نسبت به سایر نمونه­های دو، سه، و چهار حیاطه) و انعطاف‌پذیری بالاتر و همچنین میزان یکپارچگی مطلوب و نیز افزایش قابلیت دسترسی مناسب به فضاها در مقایسه با نمونه­های دیگر، عملکرد مطلوب­تری دارند.   

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessing Functional Efficiency of Courtyards

نویسندگان [English]

  • Yaghoob Peyvastehgar 1
  • Aliakbar Heidari 2
  • Maryam Kiaee 3
1 Assistant Professor, Yasuj Azad University
2 Assistant Professor, Faculty of Technical Engineering, Yasuj University
3 PhD Candidate, Yasuj Azad University
چکیده [English]

This paper uses the space syntax methodology to assess the efficiency of the courtyard in eight traditional house designs. Each of the houses selected for this study boasts a different plan composition in connection with the location and number of the courtyards: there are one to four courtyards in each house; and the main courtyard is located either at the center or on one side of the plan. Using graph theory formulae, the mean depth, relative asymmetry and real relative asymmetry indicators are calculated for each plan composition. The results indicate that houses with one courtyard located at the center of the plan have the least mean depth and highest spatial accessibility and consequently boast the highest plan efficiency.

ای ین بنتلی ،آلن الکک، پال مورین، سو مکگین، گرام اسمیت. محیط‌‌های پاسخ‌ده (کتاب راهنمای طراحان)، ترجمۀ مصطفی بهزادفر، انتشارات دانشگاه علم و صنعت، 1393.
اخوت، هانیه. بازشناسی هویت دینی در مسکن سنتی (نمونۀ موردی: شهر یزد)، رسالۀ دکتری، دانشگاه تربیت مدرس،‌1392.
بارانی پسیان، وحید و عباس ملازاده و محمد خسروزاده. «کاربرد چیدمان فضا در خیابان ولی عصر شهر باشت»، در فصلنامۀ مدریت شهری، ش 29 (بهار و تابستان ۱۳۹۱)، ص ۸۱-۹۰.
پوردیهیمی. شهرام. منظر انسانی در محیط مسکونی، تهران: انتشارات آرمان‌شهر، 1394.
حاج‌قاسمی، کامبیز. گنجنامۀ خانه‌های اصفهان، تهران: نشر روزنه، 1377.
ــــــــ . گنجنامۀ خانه‌های کاشان، تهران: نشر روزنه، 1375.
ــــــــ . گنجنامۀ خانه‌های یزد، تهران: نشر روزنه، 1383.
حیدری، شاهین و فاطمه هاشمی. «بررسی کارکرد اقلیمی حیاط زمستان‌نشین در مناطق سردسیر، نمونۀ موردی شهر اردبیل»، در فصلنامۀ علمی پژوهشی نامۀ معماری و شهرسازی، ش 6 (بهار و تابستان ۱۳۹۰)، ص 1۲9-154.
حیدری، شاهین و محمدرضا پورجعفر و محمدرضا بمانیان و محسن تابان. «تعیین الگوی بهینۀ حیاط مرکزی در مسکن سنتی دزفول با تکیه بر تحلیل سایۀ دریافتی سطوح مختلف حیاط»، در فصلنامۀ علمی پژوهشی باغ نظر، ش27 (زمستان ۱۳۹۲)، ص 39-48 .
راپوپورت، آموس. انسان‌شناسی مسکن، ترجمۀ خسرو افضلیان، تهران: انتشارات کتابکدۀ کسری، ۱۳۹۲.
ریسمانچیان، امید و شهرام پوردیهیمی و محمد دیدبان. «روابط بین "ویژگی‌های شناختی" و"پیکره‌بندی" فضایی محیط مصنوع، تجربه‌ای در دزفول»، در فصلنامۀ مطالعات معماری ایران، ش 4 (پاییز و زمستان ۱۳۹۲)، ص ۳۷-۶۴.
سلطان‌زاده، حسین. «نقش جغرافیا در شکل‌گیری انواع حیاط در خانه‌های سنتی ایران»، در فصلنامۀ علمی پژوهشی پژوهش‌های جغرافیای انسانی، ش 75 (بهار ۱۳۹۰)، ص 69-86.
گروتر. یورگ کورت. زیبایی‌شناسی در معماری، ترجمۀ جهانشاه پاکزاد، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1388.
لنگ، جان. آفرینش نظریۀ معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط، ترجمۀ علی‌رضا عینی‌فر، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۸۱.
معماریان، غلامحسین. «نحو فضای معماری»، در فصلنامۀ صفه، ش 3۵ (پاییز و زمستان ۱۳۸۱)، ص ۷۴-۸۳.
معماریان، غلامحسین و محسن فیضی و حسام کمالی‌پور و محمدفرید موسویان. «ترکیب شکلی و پیکره‌بندی فضایی در مسکن بومی، مقایسۀ تطبیقی عرصه‌بندی فضای مهمان در خانه‌های سنتی کرمان»، در فصلنامۀ مسکن، محیط، و روستا، ش 138 (تابستان 1391)، ص ۳-۱۶.
Almhafdy. A. & N. Ibrahim & S. Ahmad & J. Yahya. “Analysis of the Courtyard Functions and its Design Variants in the Malaysian Hospitals”, in Procedia - Social and Behavioral Sciences, No.105 (2013), pp. 171 – 182.
Amorim, L. “The Sector’s Paradigm: Understanding Modern Functionalism and its Effects in Configuring Domestic Space”, in Proceeding of the 1th International Space Syntax Symposium, London: University College London, Apr. 1997, pp. 1-14.
Bajunid. Anniz & Ibrahim Fazli & Mohamed Yusoff Abbas & Abdul Hadi Nawawi & Wan Norhishamuddin Wan Rodi. “Cul-de-sac Courtyard Physical Environment Evaluation Toolkit (CPEET)”, in Procedia - Social and Behavioral Sciences, No.153 (2014), pp. 148– 158.
Deshpande, R. Rajashree Kotharkar. “Dwellings’ then and now: A Topological Approach for Privacy Analysis of ‘Wada’ and Modern Houses”, in Proceedings of the 10th International Space Syntax Symposium, London, 2015.
Dureck, D. Architectural Programing: Information Management for Design, New York: John Wiley and Son, 1996.
Eika, A. “Physical Integration and Ethnic Housing Segregation”, in Proceedings of the 10th International Space Syntax Symposium, London, 2015.
Gibson, J. An Ecological Approach to Visual Perception, Erlbaum, Mahwah, 1986.
Hanson, J. Decoding of Homes and Houses, 1st Edn., Cambridge: Cambridge University Press, 2003.
Hillier, B. “‌Architecture as Theory: Specifically Architectural Knowledge”, in Harv. Archit. Rev, No. 9 (1993), pp. 8-27.
________ . Space is the Machine: A Configurational Theory of Architecture, 1st Edn, Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
________ . The Social Logic of Space, 1st Edn, Cambridge: Cambridge University Press, 1984
________ . What Do We Mean By Building Function. Bartlett School of Architecture and Planning , University College London, 1985.
Hillier, B. & H. Graham. “Ideas Are in Things: an Application of the Space Syntax Methods to Discovering House Genotypes”, in Environment and Planning B: Planning and Design, No.14 (1) (1987), pp. 363–385.
Hillier, B & J. Hanson, “The Space Syntax Settlement”, in Arch. & Comport/Arch .Behav, Vol. 3, No. 3 (1987), pp. 217-231.
Ibrahim .N. & J. Yahya & S. Ahmad & A. Almhafdy. “Analysis of the Courtyard Functions and its Design Variants in the Malaysian Hospitals”, in Procedia - Social and Behavioral Sciences, No. 105 (2013), pp. 171 – 182.
Jeong, S. & Y. Un Ban. “The spatial configurations in South Korean apartments built between 1972 and 2000”, in Habitat International, Vol. 42 (‌2014), pp. 90-102.
Jeong, S. & Y. Un Ban. “Computational Algorithms to Evaluate Design Solutions Using Space Syntax”, in Computer –Aided Design, No.43‌ ‌(2011), pp. 664-676.
Khan .N. “Analyzing Patient flow:‌Reviewing Literature to Understand the Contribution of Space Syntax to Improve Operational Efficiency in Healthcare Settings”, in Proceedings:‌ 8th International Space Syntax Symposium, Santiago de Chile, 2012
Li , Chen. Reinterpretation of Traditional Chinese Courtyard House, Master Theses, University of Tennessee – Knoxville, 2008-9.
Mostafa. F.U. A. Al-Juboori. “Assessing the Efficiency of Functional Performance of Shopping Malls in the Kingdom of Bahrain”, in International Transaction Journal of Engineering, Management & Applied Sciences & Technologies, No. 5 (3) (2014),pp. 143-165. ‌
Mostafa. F. Spatial Configuration and Functional Efficiency of House Layouts, LAP LAMBERT Academic Publishing, Saarland, Germany, 2014.
Mostafa .A.F. Hassan. “Mosque Layout Design: An Analytical Study of Mosque Layouts in the Early Ottoman Period”, in Frontiers of Architectural Research 2, (2013), pp. 445–456.
Mustafa, F. Ali & Hassan Ahmad Sanusi. “Spatial-Functional Analysis of Kurdish Courtyard Houses in Erbil City”, in American J. of Engineering and Applied Sciences, No.3 ‌(3) (2010), pp.560-568.
Onder, D.E. “A New Housing Group for Sub-residential Area in Samarkand: a Morphological Comparison”, in Cities, 19 (5) (‌2002), pp. 327–339.
Peponis. J. & C. Zimring & Y.K. Choi. “Finding the Building in Wayfinding”, in Environment and Behavior, 22 (1990), pp. 555-590.
Rapoport, A. Levels of Meaning in the Built Environment in Poyatos, F(ED), ‌1988.
________ . The Meaning of the Built Environment, University of Arizona press Tucson, 1990.
Steadman, P. Architectural Morphology: An Introduction to the Geometry of Building Plannin,1st Edn, London: Pion, 1983.
Toker, U. & Z. Toker. “Family Structure and Spatial Configuration in Turkish House form in Anatolia from Late Nineteenth Century to Late Twentieth Century”, in Proceedings of the 4th International Space Syntax Symposium, London, 55 (2003), pp. 1–16.
Van nes. A. & M. López. “Space and Crime in Dutch Built Environments: Macro and Micro Scale Spatial Conditions for Residential Burglaries and Thefts from Cars”, in Proceedings, 6th International Space Syntax Symposium, İstanbul. 26 (2007), pp. 1-14.
Zako, R. “The Power of the Veil: Gender Inequality in the Domestic Setting of Traditional Courtyard Houses”, in Edward, B. & M. Sibley & M. Hakmi & P. Land. (Eds.), Courtyard Housing: Past, Present, and Future; Individual Chapters, New York: Taylor & Francis Group, 2006, pp. 65–75