The Transformation of Planning Theories: "Paradigm Shift" or "Evolution of Theories"? or Evolution of Theories? A Brief Critique of the Situation of Planning Theories in Iran

Document Type : Original Article

Authors

1 Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University

2 PhD Candidate, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University

Abstract

The present paper poses the claim that the use of the term ‘paradigm shift’ in relation to the evolution of planning theory in general on one hand, and explaining the theoretical development of planning in Iran on the other, lacks scientific accuracy, and that from this perspective the validity of indigenous theories such as the ‘strategic-structural’ theory must be re-examined. A review of the nature and content of the terms ‘paradigm’ and ‘paradigm shift’, and exploring their possibilities to explain the fundamental changes in planning theory will be first steps in making the case for the above claim. The distinction between ‘theory development’ and ‘paradigm shift’ and addressing the essential differences between the two, has led this research towards developmental methodology, so that in addition to explaining elements of planning theories whose evolutionary course results in a new generation of theories, the underlying and structural conditions of this transition are also examined. Finally, the continuum of transformation of planning theories will be introduced in its general sense in temporal and spatial contexts, based on which the development of a pathology of theorising planning in Iran from the perspective of the internal logics planning theories is made possible. Based on this pathology, the point can be made that rather than paying attention to new, modern planning approaches – such as strategic planning or communication planning – it is necessary to rethink Iran’s planning system within the requirements of its Institutional context, and try to make changes in institutions and institutionalise planning.

Keywords


احمدیان، رضا. «طرح‌های توسعۀ شهری ناکارآمد و تحقق‌ناپذیر»، در ماهنامۀ شهرداری‌ها، ش 50 (تیر 1382)، ص 1۲-1۸.
اشرف، احمد. «ویژگی‌های تاریخی شهرنشینی در ایران ـ دورۀ اسلامی»، در نامۀ علوم اجتماعی، ش 4 (1353)، ص ۷-۴۹.
ــــــــ . موانع تاریخی رشد سرمایه­داری در ایران ـ دورۀ قاجاریه، تهران: انتشارات زمینه، 1359.
اینگلهارت، رونالد. تحول فرهنگی در جامعۀ پیشرفتۀ صنعتی، ترجمۀ مریم وتر، تهران: کویر، 1373.
براتی، ناصر. «چالش­های رودرروی شهرسازی در ایران در آستانۀ قرن 21»، در باغ نظر، ش ۶ (پاییز و زمستان 1385)، ص 5-29.
پایا، علی. فلسفۀ تحلیلی از منظر عقلانیت نقاد، تهران: نشر طرح نقد، 1395 .
پوراحمد، احمد و دیگران. «آسیب‌شناسی طرح­های توسعۀ شهری در کشور»، در فصلنامۀ پژوهش‌های جغرافیایی، ش 58 (1385)، ص ۱۸۰-1۶۷.
پیران، پرویز. «مقدمه»، در وینسنت فرانسیس کاستللو، شهرنشینی در خاورمیانه، ترجمۀ پرویز پیران و عبدالعلی رضایی، تهران: نشر نی، 1371.
چایچیان، محمدعلی. شهر و روستا در خاورمیانه؛ ایران و مصر در گذار به جهانی شدن، ترجمۀ حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1390.
حبیب‌اللهی، جلیل. «ارزیابی فرایند برنامه‌های جامع و تفصیلی تهران»، در نشریه علمی پژوهشی مرکز اطلاعات جغرافیایی شهر تهران، سال 6 (1385)، ص ۳۵-50.
حسین­زاده دلیر، کریم و دیگران. «بررسی عوامل مؤثر بر ناکارامدی طرح­های جامع شهری در ایران»، در نشریۀ جغرافیا و برنامه‌ریزی، ش 31 (بهار 1389)، ص 1۳1-1۵1.
داداش­پور، هاشم و دیگران. «بایستگی به‌کارگیری مفهوم عقلانیت در برنامه‌ریزی فضایی راهبردی»، در برنامه‌ریزی و آمایش فضا، ش ۹۹ (بهار 1397)، ص ۲۲-53.
دانشپور، زهره. «برنامه‌ریزی راهبردی و برنامه‌ریزی اختیار راهبردی؛ ویژگی­ها، تفاوت­ها و پیش­شرط­ها»، در مدیریت شهری، ش ۱۴ (تابستان ۱۳۸۲)، ص ۱۴-۲۳.
ــــــــ . درآمدی بر نظریه‌های برنامه‌ریزی با تأکید ویژه بر برنامه‌ریزی شهری، تهران: انتشارات دانشگاه شهیدبهشتی، 1387.
دانش­نیا، فرهاد و طیبه­السادات حسینی. «جهانی شدن و تحوّل ماهیت جنبش­­های اجتماعی در جوامع غربی»، در فصلنامۀ مطالعات راهبردی جهانی شدن، ش 16 (تابستان 1394)، ص ۹۳-129.
دلاپورتا، دوناتلا و ماریو دیانی. مقدمه­ای بر جنبش­های اجتماعی، ترجمۀ محمدتقی دلفروز، تهران: کویر، 1383.
رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا و جانعلی بهزادنسب. «برنامه‌ریزی ارتباطی، رویکردی انتقادی به نظریۀ برنامه­ریزی»، در فصلنامۀ مدرس علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، ش ۳۲ (بهار 1383)، ص ۱-22.
رهنمایی، محمدتقی و دیگران. «آسیب‌شناسی حقوقی طرح­های توسعۀ شهری از تدوین تا اجرا»، در مجلۀ علوم جغرافیایی، ش 6 (بهار و تابستان 1386)، ص ۷-30.
زنگی­آبادی، علی و دیگران. «ارزیابی عوامل اثرگذار بر عدم تحقق­پذیری طرح­های جامع شهری در ایران و چالش­های مربوط به آن»، در فصلنامۀ پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، ش 18 (پاییز 1393)، ص ۴۱-58.
شریف­زادگان، محمدحسین و امیر شفیعی. «برنامه­ریزی ارتباطی به عنوان رویکرد پیشنهادی برای برنامه­ریزی شهری در مقیاس محلات ـ محلۀ فرحزاد شهر تهران»، در نشریۀ رفاه اجتماعی، ش 56 (بهار 1394)، ص ۲۸۱-313.
شریف­زادگان، محمدحسین و بهزاد ملک­پور اصل. مبانی نظری و تجارب بکارگیری ماتریس تحلیلی سوات در برنامه‌ریزی استراتژیک توسعۀ منطقه­ای، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۹۳.
شریف­زادگان، محمدحسین و سحر ندایی طوسی. «سنجش قابلیت رهیافت نظری برنامه‌ریزی پویش‌ـ مختلط در سیستم برنامه‌ریزی توسعۀ شهری ایران»، در نشریۀ هنرهای زیبا، دوره 19، ش 2 (تابستان 1393)، ص ۳۹-54.
صرافی، مظفر و دیگران. «جایگاه برنامه‌ریز در فرایند برنامه‌ریزی شهری ایران»، در فصلنامۀ مطالعات شهری، ش ۱۲ (پاییز 1۳9۳)، ص ۳۲-۱۹.
صرافی، مظفر و میترا احمدی ترشیزی. «ظرفیت و توسعه»، در نشریۀ علمی‌ـ پژوهشی جغرافیا، سال 2، ش 3 (پاییز و زمستان 1383)، ص ۶۵-۵۱.
صفایی­پور، مسعود و جعفر سعیدی. «بررسی عوامل مؤثر در ناکارامدی طرح­های توسعه شهری ایران»، در فصلنامۀ مطالعات مدیریت شهری، ش 22 (تابستان 1394)، ص ۱۱-30.
طرهانی، حسین و پروین پرتوی. «خوانش اصول برنامه‌ریزی همکارانه از دریچۀ مفهوم منفعت عمومی و به‌کارگیری آن در نظام برنامه‌ریزی شهری ایران و نقش و وظایف برنامه‌ریزان»، در دومین همایش بین­المللی افق­های نوین در مهندسی عمران، معماری و توسعۀ شهری، 1397.
عسگری، علی. «نظریه‌پردازی در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری»، در ماهنامۀ شهرداری­ها، ش 53 (1382)، ص 25-28.
فراستخواه، مقصود. ما ایرانیان؛ زمینه­کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانی، تهران: نشر نی، 1394.
فریدمن، جان. «به سوی برنامه‌ریزی غیراقلیدسی»، ترجمۀ ناصر برک­پور، در فصلنامۀ مدیریت شهری، ش 2 (1379)، ص 1۴-1۹.
کاتوزیان، محمدعلی. ایران، جامعۀ کوتاه­مدت و سه مقالۀ دیگر، ترجمۀ عبدالله کوثری، تهران: نشر نی، 1390.
کامروا، محمدعلی. شهرسازی معاصر ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1393.
کمیتۀ پژوهش توسعۀ شهری. مجموعه مقالات توسعۀ شهری ــ موضوع ویژه: تحقق‌پذیری طرح‌های شهری، تهران: انتشارات جامعۀ مهندسان مشاور ایران، 1387.
کوهن، تامس. ساختار انقلاب‌های علمی، ترجمۀ سعید زیباکلام، تهران: سمت، 1397.
ماجدی، حمید. «نظریۀ تهیۀ طرح هاى ساختارى‌ـ راهبردى (ناحیه‌اى و محلى)»، در هویت شهر، ش ۱۱ (پاییز 1391)، ص ۱۷-۲۶.
ــــــــ . نظریۀ تهیۀ طرح هاى ساختارى‌ـ راهبردى شهری و ناحیه­ای، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، 1396.
مالپاس، سایمون. پست‌مدرن، ترجمۀ حسین صبوری، تبریز: دانشگاه تبریز، 1386.
متوسلی، محمود و دیگران. «عقلانیت و آشفتگی در برنامه‌ریزی: با تأکید بر تئوری عقلانیت گولت»، در فصلنامۀ پژوهشنامۀ اقتصادی، سال 18، ش 69 (تابستان 1397)، ص ۱۹۳-225.
متوسلی، محمود و دیگران. «فرصتی برای پرداختن به مفهوم برنامه‌ریزی در ایران»، در فصلنامۀ مجلس و راهبرد، ش 92 (زمستان 1396)، ص ۲۵۵-278.
متوسلی، محمود. و جمال فتح­اللهی. «مقدمه­ای بر نظریات ویلیامسون و کاربرد آن در تحلیل مسائل توسعۀ ایران»، در فصلنامۀ پژوهش‌های اقتصادی، سال 10، ش 3 (پاییز 1389)، ص ۲۵-52.
مطوف، شریف. «تحلیل روند بازسازی آبادان و خرمشهر از دیدگاه‌های نظری»، در باغ نظر، ش ۱ (خرداد 1383)، ص 85-103.
معزی مقدم، حسین. «ارزیابی طرح­های توسعۀ شهری و دلایل تحقق‌ناپذیری آن‌ها در ایران»، در نشریۀ آبادی، ش ۵۰ (بهار 1385).
مقدم حیدری، غلامحسین، قیاس‌ناپذیری پارادایم‌های علمی، تهران: نشر نی، 1394.
مک‌لئود، تاس اچ. برنامه‌ریزی در ایران بر اساس تجارب گروه مشاوره دانشگاه هاروارد در ایران، ترجمۀ علی اعظم محمدبیگی، تهران: نشر نی، ۱۳۹۸.
ملک­پور اصل، بهزاد و دیگران. «زمینه­های مطرح در برنامه‌ریزی راهبردی برای تجدید حیات شهری و مقایسۀ تطبیقی چارچوب نظری و الزاماتِ به‌کارگیری آن در برنامه‌ریزی راهبردی‌ـ ساختاری شهر تهران»، در نشریۀ هفت­شهر، دوره 3. ش 41 و 42 (پاییز 1391)، ص ۳۶- ۵۷.
مهدیزاده، جواد و دیگران. برنامه‌ریزی راهبردی توسعۀ شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران)، به سفارش وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت معماری و شهرسازی، تهران: شرکت طرح و نشر پیام سیما، 138۶.
مهندسان مشاور زیستا. ارزیابی طرح های جامع شهری ایران، تهران: سازمان برنامه و بودجه، 1372.
مهندسان مشاور شارمند. شیوه­های تحقق طرح­های توسعۀ شهری، جلد دوم: بررسی تجارب تهیه و اجرای طرح­های توسعه شهری در ایران، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهری وزارت کشور، 1380.
وزارت کشور. دستورالعمل تهیه، تصویب، اجرا و پایش برنامه عملیات نوسازی و عمران و اصلاحات شهر (برنامۀ راهبردی‌ـ عملیاتی شهر و شهرداری)، سازمان شهرداری­ها و دهیاری­های کشور. معاونت امور شهرداری­ها، 1394.
هاروی، دیوید و اندی مری­فیلد. حق به شهر: ریشه‌های شهری بحران‌های مالی، ترجمۀ خسرو کلانتری، تهران: مهرویستا، 1392.
 
 
 
                                                                                                                                                     
Alexander, E. “Rationality Revisited: Planning Paradigms in a Post-Postmodernist Perspective”. in Journal of Planning Education and Research, No.19 (2000), pp. 242-256.
________ . Approaches to Planning: Introducing Current Planning Theories, Concepts and Issues, Philadelphia: Gordon and Breach Science Publishers, 1992.
Allmendinger, Philip & Mark Tewdwr-Jones. Planning Futures – New Directions for Planning Theory, London & New York: Routledge, 2002.
Allmendinger, Philip. “Towards a Post-Positivist Typology of Planning Theory”, in Planning Theory, Vol. 1, Issue 1 (2002), pp. 77-99.
________ . Planning in Postmodern Times, London & New York: Routledge, 2001.
Altshuler, A. The City Planning Process, Ithaca: Cornell University Press, 1965.
Arnstein, S. “A Ladder of Citizen Participation”, in Journal of the American Institute of Planners, Vol. 35 (July 1969), pp. 216-224.
Bains Report. The New Local Authorities - Management and Structure, London: HMSO, 1972.
Bardach, E. The Implementation Game: What Happens after a Bill Becomes a Law, Cambridge, Mass. and London: MIT Press, 1977.
Barrett, S. & E. Fudge. Policy and Action: Essays on the Implementation of Public Policy, London: Methuen, 1981.
Brenner, N. & N. Theodore. “Cities and the Geographies of Actually Existing Neoliberalism”, in N Brenner and N Theodore, Spaces of Neoliberalism: Urban Restructuring in North America and Western Europe, Wiley-Blackwell, 2002.
Brenner, N. “Open City or the Right to the City?”, in Critique of Urbanization: Selected Essays. by Neil Brenner, Berlin: Bauverlag, 2017.
________ . “What Is Critical Urban Theory?”, in Critique of Urbanization: Selected Essays, by Neil Brenner, Berlin: Bauverlag, 2017.
Campbell, H. & R Marshall. “Utilitarianism’s Bad Breath? A Re-Evaluation of the Public Interest Justification for Planning”. in Planning Theory, Vol. 1, No. 2 (2002), pp. 163-187.
Castells, M. City and the Grassroots: A Cross-Cultural Theory of Urban Social Movements, London: Edward Arnold, 1983.
Chadwick, G. A Systems View of Planning, Oxford: Pergamon Press, 1971.
Davidoff, P. “Advocacy and Pluralism in Planning”, in Journal of the American Institute of Planners, Vol. 31, No. 4 (November 1965), pp. 331-338.
Davies, J. The Evangelistic Bureaucrat: A Study of a Planning Exercise in Newcastle-upon-Tyne, London: Tavistock, 1972.
Dennis, N. Public Participation and Planners’ Blight, London: Faber & Faber, 1972.
Department of the Environment. People and Planning: Report of the Committee on Public Participation in Planning (the Skeffington report), London: HMSO, 1969.
Dorstewitz, P. Reconstructing Rationality, PhD Thesis submitted to the Department of Philosophy, Logic and Scientific Method. London School of Economics and Political Science, August 2008.
Fainstein, S. & N. Fainstein. Urban Political Movements, Englewood Cliffs: Prentice-Hall, 1974.
Fainstein, S. The Just City, Cornell University Press, 2010.
Faludi, A. “Towards Comprehensive Planning?”, in A. Faludi, A Reader in Planning Theory, Oxford: Pergamon Press, 1973.
Fischer, F. & J. Forester. The Argumentative Turn in Policy Analysis and Planning, London: University College Press, 1993.
Fischer, F. Reframing Public Policy, Oxford: Oxford University Press, 2003.
Fisher, R. & W. Ury. Getting to Yes: Negotiating Agreement without Giving in, London: Hutchinson, 1981.
Forester, J. ”Bounded Rationality and the Politics of Muddling”, in Public Administration Review, Vol. 44., No. 1 (1984), pp. 23-30.
________ . Planning in the Face of Power, Berkeley, Calif: University of California Press, 1989.
Friedmann, J. “Notes on Societal Action”, in Journal of the American Institute of Planners, Vol. 35 (1969), pp. 311-318.
________ . “The Institutional Context”, in B Gross, Action Under Planning, Ch. 2, New York: McGraw-Hill, 1966.
________ . Retracking America: A Theory of Transactive Planning, New York: Anchor Press, 1973.
Galloway, T.G. & R.G. Mahayni. “Planning Theory in Retrospect: The Process of Paradigm Change”, in Journal of the American Institute of Planners, Vol. 43, No. 1 (1977), pp. 62-71.
Glickman, N. & D. Woodward. The New Competitors, New York: Basic Books, 1989.
Gunder, M. & J. Hillier. Planning in Ten Words or Less, Farnham: Ashgate. 2009.
Gunder, M. “Planning as the Ideology of (neoliberal) Space”, in Planning Theory, Vol. 9. No. 4 (2010), pp. 298-314.
Habermas, J. Communication and the Evolution of Society, London: Heinemann, 1979.
________ . Communication and the Evolution of Society, Transl. T. McCarthy, London: Heinemann, 1979.
Hague, C. “A review of planning theory in Britain”, in Town Planning Review, Vol. 62. No. 3 (1991), pp. 295-310.
Hall, P. Cities of Tomorrow: An Intellectual History of Urban Planning and Design Since 1880, 4th Edition, Wiley Blackwell, 2014.
Harvey, D. “From Managerialism to Entrepreneurialism: The Transformation in Urban Governance in Late Capitalism”, in Geografiska Annaler, Vol. 71, No. 1 (1989), pp. 3-17.
________ . The Condition of Postmodernity, Oxford: Basil Blackwell, 1989.
Healey, P. & R. Gilroy. “Towards a People-sensitive Planning”, in Planning Practice and Research, Vol. 5, No. 2 (1990), pp. 21-29.
Healey, P., et al. Planning Theory: Prospects for the 1980s, Oxford: Pergamon Press, 1982.
Healy, P. “Planning through Debate: The Communicative Turn in Planning Theory”, in The Town Planning Review, Vol. 63, No. 2 (1992), pp. 143-162.
Jacobs, J. The Death and Life of Great American Cities, New York: Modern Library, 1961.
Jencks, Ch. The Language of Postmodern Architecture, Wiley-Academy, 1991.
Keil, R. “Urban Neoliberalism: Rolling with the Changes in a Globalizing World”, in S. Springer, et al, The Handbook of Neoliberalism, Routledge, 2016.
Klaes, M. & E-M. Sent. “A Conceptual History of the Emergence of Bounded Rationality”, in History of Political Economy, Vol. 37, No. 1 (2005), pp. 27-59.
Klosterman, R. “Foundations for Nnormative Planning”, in Journal of the American Institute of Planners, Vol. 44, No. 1 (1978), pp. 37-46.
Knieling, J. & F. Othengrafen. Planning Cultures in Europe- Decoding Cultural Phenomena in Urban and Regional Planning, Ashgate, 2009.
Lefebvre, H. Writings on Cities, Transl. Eleonore Kofman & Elizabeth Lebas, Oxford and Malden: Blackwell, 1996.
Lindblom, C. “The Science of Muddling Through”, in Public Administration Review, Vol. 19, No. 2 (Spring 1959), pp.79-88.
Lipsky, M. “Towards a Theory of Street-Level Bureaucracy”, in A Presentation at Annual Meeting of the American Political Science Association, New York, 1969.
Long, N. “Planning and Politics in Urban Development”, in Journal of the American Institute of Planners, Vol. 25, No. 6 (1959), pp. 167-169.
Manee, S.H., “The ‘Truth’ between Realism and Anti-realism”, in International Journal of Philosophy, Vol. 6, No. 2 (2018), pp. 32-39.
Mannheim, K. “The Sociology of Knowledge”, in Ideology and Utopia, New York: Harcourt, Brace, and World, 1936, pp. 264-311.
________ . “The Sociology of Knowledge”, in Ideology and Utopia, Transl. L. Wirth & E. Shils, New York: Harcourt, Brace and Company, 1936.
________ . Man, and Society in an Age of Reconstruction, transl. Edward Shils, New York: Harcourt, Brace, 1940.
________. ([1935a] 1940) Man and Society in an Age of Reconstruction, trans. Edward Shils. New York: Harcourt,
Mcloughlin, B.J. Urban and Regional Planning- A Systems Approach. London: Faber & Faber, 1969.
Meyerson, M. & E. Banfield. Politics, Planning and the Public Interest—the Case of Public Housing in Chicago, Free Press, 1955.
Ministry of Housing and Local Government. The Future of Development Plans (the Report of the Planning Advisory Group - the PAG Report), London: HMSO, 1965.
Murray, W. & J. Overton. “Peripheries of Neoliberalism; Impacts, Resistance and Retroliberalism as Reincarnation”, in S. Springer, et al, The Handbook of Neoliberalism. Routledge, 2016.
Nozick, R. Anarchy, State and Utopia, Oxford: Blackwell, 1974.
Piven, F. & R. Cloward. Regulating the Poor, New York: Pantheon, 1971.
Pressman, L. & A. Wildavsky. Implementation, Berkeley and London: University of California Press, 1973.
Raiffa, H. The Art and Science of Negotiation, Cambridge, Mass. and London: Harvard University Press, 1982.
Sager, T. “Paradigms for Planning: A Rationiality-based Classification”, in Planning Theory, No. 9 (1993), pp. 79-118.
Saunders, P. Social Theory and the Urban Question. London and New York: Routledge, 1986.
Short, J.R. Urban Theory – A Critical Assessment, London: Palgrave, 2006.
Susskind, L. & J. Cruikshank. Breaking the Impasse: Consensual Approaches to Resolving Public Disputes, New York: Basic Books, 1987.
Tajbakhsh, K. “Planning Culture in Iran: Centralization and Decentralization and Local Governance in the Twentieth Century (The Case for Urban Management and Planning)”, in B. Sanyal, Comparative Planning Culture, New York: Routledge, 2005.
Taylor, N. “Anglo-American Town Planning Theory Since 1945: Three Significant Developments but no Paradigm Shifts”, in Journal of Planning Perspectives, Vol. 14, No. 4 (1999), pp. 327-345.
________ . Urban Planning Theory since 1945, London, California and New Dehli: Sage Publications, 1998.
Turner, B. (ed.). Theories of Modernity and Postmodernity, London: Sage, 1990.
Upton, R. “Planning Praxis; Ethics, Values and Theory”, in Town Planning Review, Vol. 73, No. 3 (2002), pp. 253-269.
Weber, M. The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism, Transl. T. Parsons, New York: Charles Scribner’s Sons, 1958.
Williamson, O.E. The Institutions and Governance of Economic Development and Reform, World Bank, 1994.
Woodward, J. “Counterfactuals and Causal Explanation”, in International Studies in the Philosophy of Science, Vol. 18, No. 1 (2004), pp. 41-72.
Wright, I. “Are We All Neoliberals Now? Urban Planning in a Neoliberal Era”, in 49th ISOCARP Congress, Brisbane, 2013.
Yiftachel, O, “Towards a New Typology of Urban Planning Theories”, in Environment and Planning B: Planning and Design, Vol. 16, No. 2 (1989), pp. 23-39.
Young, G. “The Culturization of Planning”, in Journal of Planning Theory, Vol.7, No. 1 (2008), pp. 71-91.