Classification and functional roots of the geometric patterns in the ornaments of traditional houses in Dezful based on vikor method

Document Type : Original Article

Authors

1 M.A, Faculty of Architecture and Urban Planning, Jundi-Shapur University of Technology, Dezful

2 Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Jundi-Shapur University of Technology, Dezful

Abstract

Geometry is one of the most important elements in iranian architecture. Geometry is used in planning, drawing and decorating. Among outstanding components were ornaments used in many parts of houses. The realisation of ornaments in Iranian architecture is dependent on geometry, with geometry also generating variety in ornamental decorations. The ornaments used in the architecture of Dezful is usually made of bricks, and can be found in several parts of a building as secondary surfaces with astonishing diversity. The aim of this study is the documentation of geometric patterns and their underlying generative context in Dezful houses, answering research questions on the way. The research method is a combination of field studies and historical-interpretive methods, with data collected through library studies and personal observations. The data analysis method is based on Vikor method which opens a new scope on ornaments studies. Case studies are based on relevant traditional façades selected through data analyses based on Vikor and Entropy methods. The paper concludes that ornaments are diverse, and on top of their beauty, they have functions such as providing comfort for passers, increasing area in upper floors, ventilation, shading and thereby shielding against heat, protecting “Xowun”s from rain, and creating hierarchies.  In order to assess ornaments, the paper suggests, one can use the type of the ornament, its ratio, proportions, connections and layouts, as criteria.

Keywords


اقبالی، رحمان و راضیه زینالی و الناز اسماعیلی. «ارزیابی مقایسه­ای حس تعلق شهروندان به میدان ایالت ارومیه و میدان حسن­آباد تهران با بررسی هویت مکانی»، در نشریۀ هویت شهر، ش 28 (زمستان 1395)، ص 29-40.
اقتداری، داریوش. گفت­وگوی شخصی با احمد صراف­زاده، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب، خرداد 1397.
امامی­فر، سیدنظام­الدین. گفت­وگوی شخصی با احمد صراف­زاده، تهران: دانشگاه شاهد، شهریور 1397.
امیری، مقصود. «تصمیم­گیری گروهی برای انتخاب ابزار ماشین با استفاده از روش ویکور فازی»، در مطالعات مدیریت صنعتی، ش 16 (تابستان 1386)، ص 167-188.
بلیلان اصل، لیدا و داریوش ستارزاده و ساناز خورشیدیان و مریم نوری. «بررسی ویژگی­های هندسی گره­ها در تزیین­های اسلامی از دیدگاه هندسۀ فرکتال»، در فصلنامۀ مطالعات شهر ایرانی اسلامی، ش 6 (زمستان 1390)، ص 83-95.
بمانیان، محمدرضا و مسلم زندی. مسکن ایرانی و سبک زندگی، تهران: انتشارات اول و آخر، 1396.
بمانیان، محمدرضا و کورش مؤمنی و حسین سلطان­زاده. «بررسی نوآوری و تحولات تزیینات و نقوش کاشی­کاری مسجد­ مدسه­های دورۀ قاجار»، در نگره، ش 18 (تابستان 1390)، ص 35-47.
تابان، محسن و محمدرضا پورجعفر و محمدرضا بمانیان و شاهین حیدری. «تأثیر اقلیم بر شکل تزیینات معماری با تکیه بر تحلیل میزان سایه­اندازی خوون­چینی­های آجری بافت تاریخی دزفول»، در نقش جهان، ش 3 (پاییز و زمستان 1391)، ص 66-76.
حبیبی، محسن و زهرا اهری و شهلا امینی جدید. الگوی ساخت مسکن در شهرهای خوزستان، تهران: انتشارات مرکزتحقیقات ساختمان و مسکن، 1371.
حسنی، کیانوش و ویدا نوروزبرازجانی. «الگوی نوین از دستور زبان شکل در معماری خانۀ امروز (نمونۀ موردی: خانه­های مجموعه­ای قاجاری شهرهای تبریز و تهران)»، در باغ نظر، ش 63 (شهریور 1397)، ص 29-40.
حسینی، سید­هاشم و فرید احمدزاد، و نادر شایگان­فر. «مطالعه و شناخت حجاری ستون­های سنگی مساجد قاجاری (مطالعۀ موردی: مسجد حاج شهبازخان و دولتشاه در کرمانشاه)»، در هنرهای زیباـ هنرهای تجسمی، دورۀ 22، ش 1 (بهار 1396)، ص 95-105.
داعی­پور، زینب. گذر و خانه در بافت سنتی دزفول، تهران: انتشارات فرهنگ و معماری، 1392.
دهقان­نژاد، اکبر. ناکرانمندی کرانمند، ترجمه حمیدرضا کرمی، تهران: انتشارات پرچین، 1383.
رضازاده، راضیه و بهاره حیدری. «فرایند طراحی مکان با هویت»، در فصل­نامۀ آبادی، ش 69 (1383).
رفیعی سرشکی، بیژن و ندا رفیع­زاده و علی­محمد رنجبر کرمانی. فرهنگ مهرازی (معماری) ایران، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، 1382.
روحانی، حمیدرضا. «گونه­شناسی کاسه­های سفالین سلطان­آباد در عصر ایلخانی از طریق تحلیل و تطبیق شکل بدنه و تزیینات»، در نگره، ش 31 (پاییز 1393)، ص 61-75.
زرگرزاده دزفولی، مجتبی و کیانوش لاری بقال و نجمه سالاری­نسب و مهناز بابایی مراد. «خوون­چینی، تکامل و تناسب ابعاد آجر در نماسازی­های آثار معماری دزفول»، در مطالعات معماری ایران، ش 9 (بهار و تابستان 1395)، ص 47-66.
ستاری ساربانقلی، حسن و سعید حسن­پور لمر. «تزیینات گره­چینی در بناهای محله خانه بر ماسوله»، در هنرهای زیباـ هنرهای تجسمی، ش 4 (زمستان 1393)، ص 55-66.
سیفیان، محمدکاظم و محمدرضا محمودی. «محرمیت در معماری سنتی ایران»، در هویت شهر، ش 1 (پاییز و زمستان 1386)، ص 3-14.
صراف­زاده، احمد، طراحی پارامتریک در مجموعۀ مسکونی، جهت بازخوانی تنوع (نمونه موردی: خانه های بافت سنتی دزفول)، استاد راهنمای اول: دکتر محمد دیده­بان و راهنمای دوم: دکتر بهزاد وثیق، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی­شاپور دزفول، دزفول، 11 دی 1398.
علیزاده، سیامک و سحر صالحی و نظام­الدین امامی­فر. «بررسی نقوش مقابر آجری دزفول»، در پیکره، ش 4 (پاییز و زمستان 1392)، ص 59-68.
فلاحت، محمدصادق. «مفهوم حس مکان و عوامل شکل­دهندۀ آن»، در نشریۀ هنرهای زیبا، ش 26 (تابستان 1385)، ص 57-66.
فلاح­فر، سعید. فرهنگ واژه­های معماری سنتی ایران، تهران: کامیاب، 1379.
کریمی، مهشید و عیسی حجت و بهروز شهبازی چگنی. «جستار در چگونگی پیوند ساکن و مسکن»، در باغ نظر، ش 61 (تیر 1397)، ص 5-16.
گروت، لیندا و دیوید وانگ. روش­های تحقیق در معماری، ترجمۀ علیرضا عینی­فر، تهران: اتشارات دانشگاه تهران، 1396.
محمودی، مهنوش و علی چائیده. «کاربرد ریاضیات در معماری ایران (بررسی نقش تناسبات هندسی در تزیینات ورودی خانه­های بافت قدیم شهر دزفول)»، در کتاب ماه علوم و فنون، ش 129 (شهریور 1389)، ص 14-27.
منتظرالحجه، مهدی و مجتبی شریف­نژاد و سهیلا دهقان. «ارزیابی و سنجش عوامل مؤثر بر حس مکان در مراکز محله­های شهری (مطالعۀ موردی: مراکز محله­های شیخداد و شهرک دانشگاه در شهر یزد)»، در مطالعات شهر ایرانی اسلامی، ش 26 (زمستان 1395)، ص 43-54.
مهدوی­نژاد، محمدجواد و مجید منصورپور و مصطفی مسعودی­نژاد. «جایگاه اقلیم در ترکیب­بندی بناهای معاصر (مطالعۀ موردی: خانه­های دوران قاجار شهر دزفول)»، در هویت شهر، ش 26 (تابستان 1395)، ص 61-74.
مهدوی­نژاد، محمدجواد. «هنر اسلامی در چالش با مفاهیم معاصر و افق­های جدید»، هنرهای زیبا، ش 12 (1381)، ص 23-32.
مهدی­زاده سراج، فاطمه و فرهاد تهرانی و نیما ولی­بیگ. «به­کارگیری مثلث­های هنجار در محاسبات ریاضی و پیاده­سازی هندسه در ساخت و اجرای معماری سنتی ایران»، در مرمت آثار و بافت­های تاریخی، فرهنگی، ش 1 (بهار و تابستان 1390)، ص 15-26.
میرغلامی، مرتضی و معصومه آیشم. «مدل مفهومی ارزیابی حس مکان بر اساس مؤلفه­های کالبدی، ادراکی، عملکردی و اجتماعی»، در نشریه مطالعات شهری. ش 19 (تابستان 1395)، ص 69-80.
نجیب­اوغلو، گل­رو. هندسه و تزیین در معماری اسلامی، ترجمۀ مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: انتشارات لیلا، 1379.
نعمانی، محمدحسن. گفت­وگوی شخصی با احمد صراف­زاده، دزفول، شهریور 1397.
نعیما، غلامرضا. دزفول شهر آجر. تهران: انتشارات میراث فرهنگی، 1376.
نقی­زاده، محمد. طراحی شهر و فضای شهری ایرانی، تهران: انتشارات خورشید باران، 1395.
نوری شادمهانی، رضا و زهرا فیض حداد،. «تزیینات آجرکاری خوون­چینی در بافت قدیم دزفول (بر اساس گفته­های معماران سنتی)»، مجموعه مقالات همایش ملی باستان شناسی و معماری سازه­های آبی دزفول، 1390.
 
Kiani, Z. & P. Amiriparyan. “The Structural and Spatial Analysing of Fractal Geometry in Organizing of Iranian Traditional Architecture”, in Journal of Procedia-Social and Behavioral Science, No. 216 (2016), pp. 766-777.
Shawket, Indjy M. “Identity in Urban Spaces of Residential Compounds: Contributing to a Better Environment”, in Journal of HBRC, No. 14 (2018), pp. 235-241.
Ziyaee, M. “Assessment of Uurban Identity through a Matrix of Cultural Landscapes”, in Journal of Cities, No. 74 (2018), pp. 21-33.