Assistant Professor, Faculty of Architecture and Urban Planning, Shahid Beheshti University
Abstract
This paper attempts to investigate the role of Iranians in developing the basic mosque patterns. To this end, one of the oldest mosques in Iran is systematically compared to a pre-Islamic monument in the same geographical territory. Tarikhaneh Mosque in Damghan is probably one of the oldest Iranian mosques which later restorations have not changed its basic design or construction methods. It is essentially a colonnaded courtyard. The colonnade becomes deeper adjoining a prayer hall on the south side, i.e. towards the direction of qibla. This mosque is compared to the Sassanid palace of Tappeh-Hesar in Damghan area. All researches have unanimously referred to identical construction methods in both buildings such as foundations, brickwork in columns and walls, vault and arches, decoration of column capitals, etc. This analysis supports the hypothesis that Iranian places of worship and palaces have significantly influenced the design of mosques in later centuries. For example, the somewhat wider middle span in the courtyard of the Tarikhaneh Mosque becomes taller and wider opening (eiwan) in mosques of later periods.
آزاد، میترا. بررسى تحول بناهاى مذهبى دورة ساسانى به بناهاى مذهبى قرون اولیة اسلامى ایران، رسالة دکترى (منتشر نشده). تهران: دانشگاه تربیت مدرس، 1384.
اشمیت، اریک اف. «کاوش هاى تپه حصار دامغان». ترجمة ناصر نوروززاده چگینى، در همایش بین المللى فرهنگ هفت هزار سالة حصار در دامغان،
سمنان: اداره کل میراث فرهنگى، گردشگرى، و صنایع دستى، 1385.
بهنام، عیسى. « مساجد ایران از ابتداى دوران اسلامى». در مجلة بررسی های تاریخى، ش 17، ( آذر و دی 1347)، ص 71-86.
پوپ، آرتور. معمارى ایران، ترجمة غلامحسین صدرى افشار، تهران: فرهنگان، 1373.
پیرنیا، محمدکریم. سب کشناسى معمارى ایران، تدوین غلامحسین معماریان، تهران: نشر اندیشه، 1380.
تجویدى، على اکبر. « تداوم در معمارى ایران». در مجلة هنر و مردم، ش 111، 17 دی 1350، ص 2
خلیلى، عباس. ایران بعد از اسلام، تهران: دانشگاه تهران، 1335.
زمانى، عباس. تأثیر هنر ساسانى بر هنر اسلامى، تهران: وزارت فرهنگ و هنر، 1355.
--------. « در مسجد ایران نقشة سبک بدوى عرب وجود ندارد» در مجلة هنر و مردم، ش 39، (خرداد 1351)، ص29-39.
صفا، ذبیح الله. تاریخ ادبیات در ایران، ج 1، تهران: امیرکبیر، 1356.
فینستر، باربارا. « شوش، اصطخر، سیراف، دامغان، مساجد ستون دار سادة اوایل دورة اسلامى». ترجمة فرامرز نجد سمیعى، در مجلة اثر، ش 33 و 34 ، ( بهار و تابستان 1381 (، ص 179-191.
کونل، ارنست. هنر اسلامى، ترجمة هوشنگ طاهرى، تهران: مشعل آزادى، 1347.
گدار، آندره. هنر ایران، ترجمة بهروز حبیبى، تهران: دانشگاه ملى ایران، 1358.
-------. تاریخانة دامغان؛ قدیمى ترین مسجد ایران که از آن اطلاع داریم». در مجلة مهر ، ش1، (1316)، ص 61.
مشکوتى، نصرت الله. فهرست بناهاى تاریخى و اماکن باستانى، تهران: سازمان ملى حفاظت آثار باستانى، 1345.
مصطفوى، سیدمحمدتقى. استمرار هنر معمارى در ایران، تهران: انتشارات کمیته فرهنگ جشن دوهزاروپانصدمین سال بنیانگذارى شاهنشاهى ایران، 1350.
نگاهى به هنر معمارى ایران، انتشارات شرکت سهامى سیمان تهران و شرکت سهامى سیمان شمال، 1346.
مطهرى، مرتضى. خدمات متقابل اسلام و ایران، قم: صدرا، 1350.
ویلسن، ج. کریستى. تاریخ صنایع ایران، ترجمة عبدالله فریار، تهران: وزارت معارف 1347.
هیلن براند، رابرت. معمارى اسلامى (شکل، کارکرد، معنى)، ترجمة باقر آیت الله زاده شیرازى. تهران: روزنه، 1387.
یارشاطر، احسان و دیگران. حضور ایران در جهان اسلام، ترجمة فریدون مجلسى، تهران: مروارید، 1381.
Schmidt, E.F. Excavation at TepeHissar, Philadelphia: University of Pennsylvania press, 1937.__
)
