ORIGINAL_ARTICLE
مدلیابی نظری ارتباط مؤلفههای مسکن با خانواده در بستر پژوهشهای پیشین
شناخت چگونگی ارتباط بین مسکن و خانواده اساس طراحی مسکنی منطبق با شیوه زندگی بوده و بدون آن، امکان دستیابی به مسکن مناسب ممکن نیست. علیرغم انجام پژوهشهای متعدد در بررسی ارتباط بین مسکن و خانواده، مطالعاتی که وجوه و چگونگی این ارتباط را در مروری سیستماتیک مشخص و دستهبندی نمایند، یافت نگردید. هدف این پژوهش مطالعه نظاممندِ ارتباطِ بین مولفههای مسکن و خانواده برمبنایِ تحلیلِ محتوای پژوهشهای پیشین، و ارائه مدلی نظری از چگونگی این ارتباط است. جهت حصول این هدف ابتدا با مروری سیستماتیک و با روش نمونهگیری هدفمند، فهرستی اولیه از پژوهشهای انجام شده در این زمینه تهیه گردید. برای تهیه این فهرست، جستجوی منابع کتابخانهای، الکترونیکی و بانکهای اطلاعات مقالات علمی، با بهکارگیری واژگان کلیدی در پایگاههای معتبر، از سال 1969 تا سال 2018 انجام شد. طی بررسی نهایی، تعداد پژوهشها به 77 مورد که ارتباط بیشتری با موضوع تحقیق داشتند کاهش یافت. سپس با روش تحلیلمحتوا، مولفههای مربوط به مسکن و خانواده استخراج و کدگذاری گردید. پس از آن دستهبندی، تفسیر و تحلیل مولفهها انجام شده و مدلی نظری از چگونگی ارتباط بین مشخصههای مسکن و خانواده ارائه گردید. نتایج نشان داد که طبق تاکید پژوهشها، در میان مشخصههای مسکن، انتظام فضا دارای بیشترین میزان رابطه با خانواده بوده، و پس از آن به ترتیب خصوصیات کالبدی، انتظام معنا و قرارگاههای رفتاری در مراحل بعدی قرار گرفتند. از سویی دیگر، از پنج مشخصه اصلی خانواده بیشترین تاکید پژوهشها بر وجود ارتباط بین مشخصه فرهنگی-اجتماعی خانواده با مسکن بوده، و پس از آن به ترتیب مشخصههای ارتباطی-تعاملاتی، ساختاری، اقتصادی-معیشتی و جمعیت شناختی در مراحل بعدی قرار داشتند. در ادامه با توجه به نتایج بدست آمده مدل نظری ارتباط میان مولفه های مسکن و خانواده ارائه گردید. لازم است جهت ارائه مدل تجربی بررسی میدانی صورت گیرد.
https://soffeh.sbu.ac.ir/article_100508_d2b154b1330a547b62fc03f897ef8896.pdf
2020-11-21
5
24
10.29252/soffeh.30.3.5
مسکن
خانواده
خانه
مدل نظری
عبدالمجید
نورتقانی
a.nourtaghani@gu.ac.ir
1
استادیار دانشکدۀ فنی و مهندسی، دانشگاه گلستان
LEAD_AUTHOR
پرژک
محمدپور
parzhak_mohammadpour@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری رشتة معماری، دانشکدة فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساری
AUTHOR
عبدالله
ابراهیمی
eb1526300@yahoo.com
3
استادیار دانشکدۀ فنی و مهندسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد ساری
AUTHOR
اخوت، هانیهالسادات. «بررسی تطبیقی ابعاد حریم در مسکن سنتی و معاصر با استفاده از مدل تحلیلی BDSR»، در مسکن و محیط روستا، ش 142 (تابستان 1392)، ص 97-112.
1
افشاری، محسن و شهرام پوردیهیمی. «مقیاسهای روش زندگی در مسکن»، در مسکن و محیط روستا، ش 154 (تابستان 1395)، ص 3-16.
2
پوردیهیمی، شهرام. «فرهنگ و مسکن»، در مسکن و محیط روستا، ش134 (تابستان 1390)، ص 3-18.
3
پوردیهیمی، شهرام و سعید مشایخ فریدنی و عبدالمجید نورتقانی. «هویت و مسکن؛ بررسی سازوکار تعامل هویت ساکنین و محیط مسکونی»، در مسکن و محیط روستا، ش 141 (بهار 1392)، ص 3-18.
4
تقوی، نعمتالله. مبانی جمعیتشناسی، تبریز: جامعهپژوه و دانیال، 1395.
5
حسینی، اکرم و تکتم جعفرزاده بناء و رهبان فهیمه. «تدوین دستور زبان طراحی قلمروهای فضایی مسکن به منظور بهبود تعامل اعضای خانواده»، در مسکن و محیط روستا، ش 154 (تابستان 1395)، ص 41-58.
6
خاکپور، مژگان و علی شیخ مهدی. «بررسی تأثیر فرهنگ و تغییرات اجتماعی بر مسکن روستایی گیلان»، در مدیریت شهری، ش 27 (بهار و تابستان 1390)، ص 229-245.
7
خاکپور، مژگان و مجتبی انصاری و علی شیخ مهدی و محمود طاووسی. «ویژگیهای اجتماعیـ فرهنگی مسکن بومی»، در مسکن و محیط روستا، ش 149 (بهار 1394)، ص 3-14.
8
ساروخانی، باقر. مقدمهای بر جامعهشناسی خانواده، تهران: سروش، 1393.
9
سیادتان، سعیدرضا و محمدرضا پورجعفر. «آزمون کاربرد گراف توجیهی در معماری ایرانیـ اسلامی؛ نمونههای موردی: خانۀ رسولیان یزد، خانهای در ماسوله». در نقش جهان، ش 8 (1393)، ص 27-39.
10
عبدالحسینی، جواد. «سازگار کردن طراحی خانههای مسکونی تبریز و باکو با فرهنگ و اقلیم بومی»، در فصلنامه باغ نظر، ش 18 (پاییز 1390)، ص 13-24.
11
علیالحسابی، مهران و نعیمه کرانی. «عوامل تأثیرگذار بر تحول مسکن از گذشته تا آینده»، در مسکن و محیط روستا، ش 141 (بهار 1392)، ص 19-36.
12
غروی الخوانساری، مریم. «راهکارهایی برای انعطافپذیری مسکن معاصر با توجه به تغییرات الگوی خانواده در طی زمان»، در صفه، ش 82 (پاییز 1397)، ص 27-49.
13
فاضلی، نعمتالله. «مدرنیته و مسکن (رویکردی مردمنگارانه به مفهوم خانه، سبک زندگی روستایی و تحولات امروزی آن)»، در تحقیقات فرهنگی ایران، ش 1 (بهار 1387)، ص 25-63.
14
فردانش، فرزین و پریسا محمدحسینی و علیاکبر حیدری. «تحلیل فرهنگی خانۀ سلماسی تبریز بر اساس نظریۀ راپاپورت»، در مطالعات معماری ایران، ش 5 (بهار و تابستان 1393)، ص81-99.
15
گروت، لیندا و دیوید وانگ. روشهای تحقیق در معماری، ترجمۀ علیرضا عینیفر، تهران: دانشگاه تهران، 1386.
16
مداحی، سیدمهدی و غلامحسین معماریان. «تجزیهوتحلیل پیکرهبندی فضایی خانههای بومی با رویکرد نحو فضا؛ نمونۀ موردی: شهر بُشرویه»، در مسکن و محیط روستا، ش 156 (زمستان 1395)، ص 49-66.
17
مداحی، سیدمهدی و غلامحسین معماریان. «خوانش پیوند سازمان فضایی خانه و شیوۀ زندگی در معماری بومی؛ مطالعۀ موردی: شهر بُشرویه»، در مسکن و محیط روستا، ش 164 (زمستان 1397)، ص 64- 84.
18
معماریان، غلامحسین و سیدمجید هاشمی طغرالجردی و حسام کمالیپور. «تأثیر فرهنگ دینی بر شکلگیری خانه: مقایسۀ تطبیقی خانه در محلۀ مسلمانان، زرتشتیان و یهودیان کرمان»، در فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران: ش 10 (تابستان 1389)، ص 1-25.
19
یزدانفر، عباس و باقر حسینی و مصطفی زرودی. «فرهنگ و شکل خانه؛ مطالعۀ موردی: خانههای سنتی شهرستان تنکابن و رامسر»، در مسکن و محیط روستا، ش 144 (زمستان 1392)، ص 17-32.
20
یزدانفر، سیدعباس و مهسا ضرابی الحسینی. «تأثیر شیوۀ زندگی بر سازمان فضایی خانه؛ مطالعۀ موردی: شهرستان ارومیه»، در نشریه معماری و شهرسازی ایران، دوره 1، ش 10 (بهار 1394)، ص 45-61.
21
Ahrentzen, S.B. “A Place of Peace, Prospect, and… a PC: The Home as Office”, in Journal of Architectural and Planning Research, 6:4 (Winter 1989), pp. 271-288.
22
Al Husban, S.A. & A.A. Al Husban & Y. Al Betawi. “The Impact of the Cultural Beliefs on Forming and Designing Spatial Organizations, Spaces Hierarchy, and Privacy of Detached Houses and Apartments in Jordan”, in Space and Culture, 2018. 1206331218791934.
23
Alitajer, S. & G.M. Nojoumi. “Privacy at Home: Analysis of Behavioral Patterns in the Spatial Configuration of Traditional and Modern Houses in the City of Hamedan Based on the Notion of Space Syntax”, in Frontiers of Architectural Research, 5(3) (2016), pp. 341-352.
24
Asif, N. & N. Utaberta & A.B. Sabil & S. Ismail. “Reflection of Cultural Practices on Syntactical Values: An Introduction to the Application of Space Syntax to Vernacular Malay Architecture”, in Frontiers of Architectural Research, 7(4) (2018), pp. 521-529.
25
Atak, Ö. & G. Çağdaş. “The Reflection of Religious Diversity and Socio-cultural Meaning on the Spatial Configuration of Traditional Kayseri Houses”, in A| Z ITU Journal of the Faculty of Architecture, 12(3) (2015), pp. 249-265.
26
Bachelard, G. The Poetics of Space, Boston MA: Beacon Press. 1994.
27
Bandyopadhyay, A. & A.N. Merchant. “Space Syntax Analysis of Colonial Houses in India”, in Environment and Planning B: Planning and Design, 33(6) (2006), pp. 923-942.
28
Barker, R.G. Ecological Psychology: Concepts and Methods for Studying the Environment of Human Behavior, Stanford, CA: Stanford University Press,1968.
29
Bellal, T. & A. Tacherifte. “SPATIAL ARRANGEMENTS IN TRADITIONAL M’ZABITE HOUSES”, in Sciences & Technologie. A, Sciences Exactes, (19) (2003), pp. 121-138.
30
Bellal, T. “Understanding Home Cultures through Syntactic Analysis: the Case of Berber Housing”, in Housing, Theory and Society, 21(3) (2004), pp. 111-127.
31
Bellal, T. “Gender and Zones of Users in Traditional Berber M’zab Houses”, in International Journal of Humanities and Social Science. Vol. 3 No. 19 (November 2013), pp. 60-73
32
Bienkowski, P. & B. Chlebik. “Changing Places: Architecture and Spatial Organization of the Bedul in Petra”, in Levant, 23(1) (1991), pp. 147-180.
33
Bikoulis, P. “Neolithic Houses and Households in Central Anatolia in Multi-regional Perspective”, in vis-à-vis: Explorations in Anthropology, 12(1) (2013).
34
Blanton, R.E. Houses and Households: A Comparative Study, Springer Science & Business Media, 1994.
35
Brown, F. & T. Bellal. “Comparative Analysis of M’zabite and other Berber Domestic Spaces”, in 3rd International Space Syntax Symposium, Atlanta, (2001, May), pp. 41-1.
36
Catalano, A. “Patterns of Graduate Students’ Information Seeking Behavior: a Meta‐synthesis of the Literature”, in Journal of Documentation, Vol. 69, No. 2(32) (2013), pp. 243-274.
37
Chapman, T. & J.L. Hockey (Eds.). Ideal Homes?: Social Change and Domestic Life, Psychology Press, 1999.
38
Cil, E. “Space, Practice, Memory: the Transformations of the Houses in Kula, a Town in Anatolia”, in 6th international Space Syntax Symposium, Istambul, 2007, pp. 1-60.
39
Creswell, J.W. Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating Quantitative, Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall, 2002.
40
Cunha, V. “Can Genotype Patterns Change Over Time”, in 8th international Space Syntax Symposium, Chili , 2012, p. 8225.
41
Cutting, M. “More than one Way to Study a Building: Approaches to Prehistoric Household and Settlement Space”, in Oxford Journal of Archaeology, 25(3) (2006), pp. 225-246.
42
Dawson, P. “Seeing Like an Inuit Family: The Relationship between House Form and Culture in Northern Canada”, in Études/Inuit/ Studies, 30(2) (2006), pp. 113-135.
43
de França, F.C. & F.R.B. de Holanda. “My Bedroom, My World: Domestic Space between Modern ity and Tradition”, in 4th International Space Syntax Symposium, London, 2003. Retrieved from http://www. Space Syntax. net/symposiaarchive/.../24Franca-Holandapaper. pdf.
44
Deshpande, R. & R. Kotharkar. “‘Dwellings’ then and now. A Topological Approach for Privacy Analysis of ‘Wada’ and Modern Houses”, in Proceedings of the 10th International Space Syntax Symposium, 2015.
45
Furlan, R. “The Spatial Form of Houses Built by Italian Migrants in post WWII Brisbane, Australia”, Qatar University, Qatar; University of Queensland, Australia, 2015.
46
Gifford, R. Environmental Psychology: Principles and Practice, Colville, WA: Optimal books, 2007.
47
Glaser, B. & A. Strauss. “Grounded Theory: The Discovery of Grounded Theory”, in Sociology the Journal of the British Sociological Association, 12(1) (1967), pp. 27-49.
48
Gnivecki, P. “On the Quantitative Derivation of Household Spatial Organization from Archaeological Residues in Ancient Mesopotamia”, in Method and Theory for Activity Area Research: An EthnoArchaeological Approach, New York: Columbia University Press, 1987, pp. 176-235.
49
Graham, L.T. & S.D. Gosling & C.K. Travis. “The Psychology of Home Environments: A Call for Research on Residential Space”, in Perspectives on Psychological Science, 10(3) (2015), pp. 346-356.
50
Guney, Y.I. & J. Wineman. “The Evolving Design of 20th-Century Apartments in Ankara”, in Environment and Planning B: Planning and Design, 35(4) (2008), pp. 627-646.
51
Hanson, J. Decoding Homes and Houses, Cambridge university press, 2003.
52
Hayward, D.G. Home as an Environmental and psychological Concept, Place of publication not identified, 1975.
53
Hayward, G. “Psychological Concepts of Home among Urban Middle Class Families with Young Children”, in Journal of Institute of Planners, (1977).
54
Hillier, B. & J. Hanson. The Social logic of Space, Cambridge university press, 1989.
55
Heidari, A.A. & H.P. Mohammad & N. Behdadfar. Reading a Home: An Application of Rapoport’s Viewpoint in Iranian Architecture Studies, 2014.
56
Iqbal, M.M. & T. Higuchi & A. Ueda & K. Miyazaki. “Evolution of Old Dhaka’s House Form in the 20th Century”, in PROCEEDINGS OF THE ANNUAL CONFERENCE OF JSSD THE 53rd ANNUAL CONFERENCE OF JSSD, Japanese Society for the Science of Design, 2006, pp. 101-101.
57
Iqbal, M.M. & T. Higuchi & K. Miyazaki. “Old Dhaka’s House Form in the 20th Century: a Study on Family Structure, Women’s Status, and Exterior-interior Relation”, in Bulletin of Japanese Society for the Science of Design, 55(1) (2008), pp. 55-64.
58
Jeong, S.K. & Y.U. Ban. “The Spatial Configurations in South Korean Apartments Built between 1972 and 2000”, in Habitat International, 42 (2014), pp. 90-102.
59
Karaman, F. & O. Erman. “FROM TRADITIONAL TO MODERN: CHANGES IN THE SPATIAL STRUCTURE OF SINGLE FAMILY HOUSES IN TURKEY”, in International Journal of Academic Research, 6(5) (2014).
60
Kent, S. “Partitioning Space: Cross-cultural Factors Influencing Domestic Spatial Segmentation”, in Environment and Behavior, 23(4) (1991), pp. 438-473.
61
King, G. “Some Observations on the Architecture of Southwest Saudi Arabia”, in Architectural Association Quarterly, 8(1) (1976), pp. 20-29.
62
Kotharkar, R. & R. Deshpande. “A Comparative Study of TransFormations in Traditional House Form: The Case of Nagpur Region, India”, in J Int Soc Study Venarcular Settlements, 2(2) (2012), pp. 17-33.
63
Kramer, C. “An Archaeological View of a Contemporary Kurdish Village: Domestic Architecture, Household Size, and Wealth”, in Ethnoarchaeology: Implications of Ethnography for Archaeology, 1979, pp. 139-163.
64
Kron, J. Home-psych: The Social Psychology of Home and Decoration, New York, NY: Potter, 1983.
65
Lawrence, R.J. “A Psychological—spatial Approach for Architectural Design and Research”, in Journal of Environmental Psychology, 2(1) (1982), pp. 37-51.
66
________ . “What Makes a House a Home?”, in Environment and Behavior, 19(2) (1987), pp. 154-168.
67
Lawrence, D.L. & S.M. Low. “The Built Environment and Spatial Form”, in Annual review of Anthropology, 19(1) (1990), pp. 453-505.
68
Lee, J. “A Grounded Theory: Integration and Internalization in ERP Adoption and Use”, in Digital Commons@University of Nebraska-Lincoln, 2001.
69
Lee, R.J. & M.T. Bale. “Social Change and Household Geography in Mumun Period South Korea”, in Journal of Anthropological Research, 72(2) (2016), pp. 178-199.
70
Levin, I. Migration, Settlement, and the Concepts of House and Home, Routledge, 2015.
71
Maina, J.J. “Constants Amidst Change: Socio-Cultural Factors Influencing House Form in Tangale Land”, Northeast Nigeria”, in Journal of the International Society for the Study of Vernacular Settlements e-Journal, 2(4) (2013), pp. 23-40.
72
________ . “Discovering Hidden Patterns: An Overview of Space Syntax Methods in Architecture and Housing Research”, in Department of Architecture Seminar Series, Department of Architecture Seminar Series, 2014, pp. 18-33.
73
________ . “Uncomfortable Prototypes: Rethinking Socio-cultural Factors for the Design of Public Housing in Billiri, North East Nigeria”, in Frontiers of Architectural Research, 2(3) (2013), pp. 310-321.
74
Marcus, C.C. House as a Mirror of Self: Exploring the Deeper Meaning of Home, Nicolas-Hays, Inc, 2006.
75
McGuire, R.H. & M.B. Schiffer. “A Theory of Architectural Design”, in Journal of Anthropological Archaeology, 2(3) (1983), pp. 277-303.
76
Mustafa, F.A. & A.S. Hassan & S.Y. Baper. “Using Space Syntax Analysis in Detecting Privacy: a Comparative Study of Traditional and Modern House layouts in Erbil City, Iraq”, in Asian Social Science, 6(8) (2010), p. 157.
77
Netting, R.M. “Some Home truths on Household Size and Wealth”, in American Behavioral Scientist, 25(6) (1982), pp. 641-662.
78
Nezhad, A.K. & K.H. Bastani. “Common Socio-spatial Aspects of Historic Houses in Ardabil, Iran”, in Proceedings of Eighth International Space Syntax Symposium: Santiago de Chile, 2012, January, pp. 8012-1.
79
Orhun, D. & B. Hillier & J. Hanson. “Socialising Spatial Types in Traditional Turkish Houses”, in Environment and Planning B: Planning and Design, 23(3) (1996), pp. 329-351.
80
Ozaki, R. “House Design as a Representation of Values and Lifestyles: The Meaning of use of Domestic Space”, in Housing, Space and quality of life, Routledge, 2017, pp. 107-122.
81
Peatross, F.D. & M.J. Hasell. “Changing Lives/changing Spaces: An Investigation of the Relationships between Gender Orientation and Behaviors, and Spatial Preferences in Residential Kitchens”, in Journal of Architectural and Planning Research, 9(3) (1992), pp. 239-257.
82
Rapoport, A. “Culture, Architecture, and Design”, in Architectural and Planning Research Book Series, Chicago: Locke Science Pub. Co., 2005.
83
________ . “On the Cultural Origins of Settlements”, in Introduction to Urban Planning,New York: McGraw-Hill, 1979, pp. 31-36.
84
________ . “Theory, Culture and Housing”, in Housing, Theory and Society, 17(4) (2000), pp. 145-165.
85
________ . “Thinking about Home Environments”, in Home Environments, Springer, Boston, MA: 1985, pp. 255-286.
86
________ . “Using «Culture» in Housing Design”, in Housing and Society, 25(1-2) (1998), pp. 1-20.
87
________ . House Form and Culture, Prentice-Hall of India Private Ltd.: New Delhi, India, 1969.
88
________ . Housing and Identity. Cross-Cultural Perspectives, Holmes & Meier, 1982.
89
________ . The Meaning of the Built Environment: A Nonverbal Communication Approach, University of Arizona Press, 1990.
90
Saatci, M. & D.E. Onder. “Spatial Hierarchy on Vernacular Houses in Eastern Black Sea Region, Turkey”, in Proceedings of the 10th International Space Syntax Symposium, London: Space Syntax Laboratory, 2015, pp. 1-17.
91
Sandelowski, M. & J. Barroso & C.I. Voils. “Using Qualitative Metasummary to Synthesize Qualitative and Quantitative Descriptive Findings”, in Research in Nursing & Health, 30(1) (2007), pp. 99-111.
92
Schwerdtfeger, F.W. Traditional Housing in African cities: A Comparative Study of Houses in Zaria, Ibadan and Marrakech, John Wiley & Sons, 1982.
93
Shabani, M.M. & M.M. Tahir & H. Shabankareh & H. Arjmandi & F. Mazaheri. “Relation of Cultural and Social attributes in Dwelling, Responding to Privacy in Iranian Traditional House”, in e-BANGI, 8(1) (2017).
94
Strauss, A. & J. Corbin. Basics of Qualitative Research Techniques, Thousand Oaks, CA: Sage publications, 1998.
95
Toker, U. & Z. Toker. “Family Structure and Spatial Configuration in Turkish House Form in Anatolia from Late Nineteenth Century to Late Twentieth Century”, in Proceedings–4th International Space Syntax Symposium, London: University College London, 2003.
96
Toker, Z. “New Housing for New Households: Comparing Cohousing and New Urbanist Developments with Women in Mind”, in Journal of Architectural and Planning Research, 27(4) (2010), pp. 325-339.
97
________ . Women’s Spatial Needs in Housing: Accomodating Gender Ideologies, Use Patterns, and Privacy, Raleigh: Graduate Faculty of North Carolina State University, 2005.
98
Trusiani, E. & D. Rigatti. “Italian Immigration in Southern Brazil: Reproduction and Innovation in the Layout of Rural Houses through the Space Syntax Theory”, in Oculum Ensaios, 13(1) (2016).
99
Uyar, G. & S. Griffiths. “A Configurational Approach to Vernacular Domestic Architecture: ‘Traditional’ Houses in Turkey, Japan and Britain”, in Proceedings-11th International Space Syntax Symposium, SSS 2017, International Space Syntax Symposia, (2017, January), pp. 32:1-16.
100
Vialard, A. & S. Bafna. Syntax of Change in the Mid-twentieth Century American House, 2009.
101
Werner, C.M. & I. Altman & D. Oxley. “Temporal Aspects of Homes”, in Home Environments, Boston, MA: Springer, 1985, pp. 1-32.
102
Whiting, J.W. & B. Ayres. “Inferences from the Shape of Dwellings”, in Settlement Archaeology, 1 (1968), pp. 17-33.
103
ORIGINAL_ARTICLE
شناسایی و سنجش فنون رایج در «مطالعۀ موردی برای طراحی معماری»
مطالعۀ موردی اصطلاح رایجی در معماری است که هم اشاره به استفاده از پروژههای انجامشده در گذشته، به مثابۀ پیشینۀ طراحی، دارد و هم اشاره به راهبردی برای تحقیق به شکل عام. ازاینرو پرداختن به مسئلۀ روششناسی مطالعۀ موردی به طور خاص برای معماران در شکل آموزشی و تحقیقی ضرورت مییابد؛ چراکه به سبب رایج بودنش در معماری، همانقدر که گسترش سردرگمی در آن میتواند باعث ضعف شود، مسلط شدن بر ویژگیهای خاصِ منطبق بر اهداف معماری، به منزلۀ یک رشتۀ مهندسی/ هنری، میتواند ظرفیتهای مغفول آن را آشکار و تقویت کند. در این خصوص تاکنون، به دو موضوعِ «نادیده گرفتن مطالعۀ موردی، به مثابۀ ابزار آموزشی نظاممند»، و نیز «روشن نبودن مرز کپیبرداری و برداشت صحیح از آن» پرداخته شده است.در تحقیق حاضر در ادامۀ تلاشهای فوق، به سنجش فنون رایج در مطالعۀ موردی برای طراحی نزد دانشجویان معماری پرداخته شده است. این کار از دو جنبۀ «وضوح روششناختی» و «نحوۀ تأثیر بر طراحی» صورت گرفته است تا یکی دیگر از ملزومات ساماندهی راهبردی نقش مطالعۀ موردی برای تولید دانش در حوزه معماری تأمین شود. طی این تحقیق، نُه فن رایج شناسایی و در میان چهار حوزۀ اصلی «واضحـ آموزشی»، «واضحـ تحقیقی»، «غیرواضحـ آموزشی» و «غیرواضحـ تحقیقی» موقعیتیابی شدهاند. نتایج نشان میدهند که فنون ذهنی و متکی بر هندسه و گرافیک در مقایسه با فنون مقایسهای و متکی بر محاسبه و آزمایش بهمراتب بیشتر به کار میروند. در موقعیتیابی این فنون درمییابیم که آنها محدود و بدون پشتیبان کافی نظری هستند و بیشتر به صورت آموزشی و به مثابه یک سرمشقْ محقق شدهاند تا تحقیقی انتقادی و دگرگونیخواه. به نظر میرسد که ظاهر سادۀ برخی فنون، بهعلاوۀ دیر آشکار شدن عیوبِ آنها، باعثِ تصورِ مسلط بودن و استفادۀ شایع از آن میشود؛ ضمن آنکه خطای غیرمفید پنداشتن آنها نیز میتواند به جای تلاش بیشتر برای یادگیری، باعث حذف و خروج کلی آنها از چرخۀ فنون شود.
https://soffeh.sbu.ac.ir/article_100506_31220a60639dbc2f3e65267b63cdef14.pdf
2020-11-21
25
36
10.29252/soffeh.30.3.25
تولید دانش معماری
روششناسی
تحقیق طراحی
فنون مطالعۀ موردی
علی اصغر
ملک افضلی
a_malekafzali@azad.ac.ir
1
دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد تهران جنوب
LEAD_AUTHOR
باستانی، مهیار و سیدامیرسعید محمودی. «روشهای خلق ایده و کانسپت در فرایند طراحی معماری»، در نشریۀ هنرهای زیباـ معماری و شهرسازی، دورۀ 23، ش 1 (بهار 1397)، ص 5-18.
1
بمانیان، محمدرضا و محمد شریف شهیدی و مهزاد یالپانیان. «نقش پژوهش در فرایند آموزش طراحی معماری»، در نشریۀ هویت شهر، ش 2 (بهار و تابستان 1387)، ص 81-92.
2
خزاعی، فاطمه و محبوبه خالویی. «نمونۀ قبلی: زمینهساز خلاقیت یا تقلید در طراحی منظر»، در نشریۀ منظر، ش 37 (زمستان 1395)، ص 14-21.
3
دورک، داناپی. برنامهدهی معماری: مدیریت اطلاعات برای طراحی، ترجمۀ سیدامیرسعید محمودی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1393.
4
سلطانی، مهرداد و سیدامیر منصوری و احمدعلی فرزین. «تطبیق نقش الگو و مفاهیم مبتنی بر تجربه در فضای معماری»، در نشریۀ باغ نظر، ش 21 (تابستان 1391)، ص 3-12.
5
علیپور، لیلا و محمد فیضی و اصغر محمدمرادی، و غلامرضا اکرمی. «برداشت صحیح از نمونهها در ایدهپردازی معماری»، در نشریه هنرهای زیباـ معماری و شهرسازی، ش 67 (پاییز 1395)، ص 81-90.
6
گروت، لیندا و دیوید وانگ. روشهای تحقیق در معماری، ترجمۀ علیرضا عینیفر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1391.
7
گلکار، کوروش. آفرینش مکان پایدار ــ تأملاتی در باب نظریۀ طراحی شهری، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1390.
8
محمودی، سیدامیرسعید و سیدمحمدحسین ذاکری. «استخراج دانش کاربردی از پیشینهها و تأثیر آن بر خلاقیت در طراحی معماری»، در نشریۀ هنرهای زیباـ معماری و شهرسازی، ش 47 (پاییز 1390)، ص 39-50.
9
محمودی، سیدامیرسعید و مسعود ناریقمی. ««ارزیابی پس از بهرهبرداری» یک هدف و یک وسیلۀ آموزشی در معماری»، در نشریۀ هنرهای زیباـ معماری و شهرسازی، ش 57 (بهار 1393)، ص 71-82.
10
معماریان، غلامحسین و محمدعلی طبرسا. «گونه و گونهشناسی معماری»، در نشریۀ انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، ش 6 (پاییز و زمستان 1392)، ص 103-114.
11
ملکافضلی، علیاصغر. انتخاب استراتژیک در برنامهریزی شهری، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد صنعتی امیرکبیر، 1382.
12
ــــــــ . فراروند برنامهریزی و طراحی معماری، تهران: انتشارات علم معمار، 1392.
13
AIA Case Study Work Group. Case Studies in the Study and Practice of Architecture, Washington DC: AIA, 2001, access at: https://web.calpoly.edu/~sede/pdf/AIAcasestudy.pdf
14
Bruns, D. & A. Brink & H. Tobi & S. Bell. “Advancing Landscape Architecture Research”, in A. Brink & D. Bruns & H. Tobi & S. Bell (Eds), Research in Landscape Architecture: Methods and Methodology, New York: Routledge press, 2017, pp. 11-23.
15
Deming, M.E. & S. Swaffield. Landscape Architectural Research: Inquiry, Strategy, Design, New York: Wiley press, 2011.
16
Francis, M. A Case Study Method for Landscape Architecture, Washington DC: University of California and ASLA foundation, 1999.
17
Frayling, C. “Research in Art and Design”, in Royal College of Art Research Papers, 1 (1) (1993), pp. 1-5.
18
Groat, L. & D. Wang. Architectural Research Methods, firts edition, New Jersy: John Wiley & Sons, Inc, 2002.
19
Groat, L. & D. Wang. Architectural Research Methods, second edition, New Jersy: John Wiley & Sons, Inc, 2013.
20
Johansson, R. “Case Study Methodology”, A key note speech at the International Conference “Methodologies in Housing Research”, Stockholm: the Royal Institute of Technology in cooperation with the International Association of People–Environment Studies, 2003.
21
Langrish, J. “Case Studies as a Biological Research Process”, in Design Studies Jornal, Vol.14, Issue. 4 (October 1993), pp. 357-364.
22
Lenzholzer, S. & I. Duchhart, & A. Brink. “The Relationship between Research and Design”, in A. Brink & D. Bruns & H. Tobi & S. Bell (Eds), Research in Landscape Architecture: Methods and Methodology, New York: Routledge press, 2017, pp. 54-64.
23
Lenzholzer, S. & I. Durchhart & J. Koh. “Research through Designing in Landscape Architecture”, in Landscape and Urban Planning, 113 (2013), pp. 120-127.
24
Swaffield, S. “Case Studies”, in Research in Landscape Architecture: Methods and Methodology, New York: Routledge press, 2017, pp. 105-119.
25
Thompson, I.H. “The Role of Theory”, in A. Brink & D. Bruns & H. Tobi, H. & Bell, S. (Eds), Research in Landscape Architecture: Methods and Methodology, New York: Routledge press, 2017, pp. 37-53.
26
________ . Ecology, Community and Delight: Sources of Values in Landscape Architecture, London: Spon, 2000.
27
Yin, R.K. Case Study Research: Design and Methods, Thousand Oaks, CA: Sage, 2014.
28
URL1: www.bk.tudelft.nl , the case study methods in architectural teaching.
29
ORIGINAL_ARTICLE
معرفی و ارزیابی مهمانسرای سبز دانشگاه یزد با استاندارد «LEED v4»
امروزه معماری سبز، با هدف کاهش مصرف منابع، حفظ محیط زیست، و ارتقای سلامتی انسان، یکی از مهمترین و ضروریترین رویکردهای معماری بهشمار میآید که لازم است در ایران بر جنبۀ عملی آن تأکید بیشتری شود. علیرغم معماری تاریخی و غنی ایران که تقریباً با معیارهای امروزی معماری سبز مطابقت دارد، اخیراً در کشور پروژۀ موفقی در این زمینه ساخته نشده است. بنابراین «مهمانسرای سبز» با هدف ایجاد یک پروژۀ سبز واقعی در یزد با استفاده از تجربیات مدیر پروژه، بهویژه در «خانۀ خورشیدی» خود، در قالب یک معماری گلین آغاز شد تا، پس از موفقیت، در آینده نیز ترویج شود. این ساختمان کوچک و ساختهشده از خشتوگل سیستمهای تهویه مطبوع مکانیکی ندارد و نیازهای مربوط به آسایش حرارتی در آن از طریق بهکارگیری استراتژیهای غیرفعال تأمین میشود. همچنین برای اثبات ادعای سبز بودنِ بنا لازم بود ارزیابی گردد که برای این کار، گستردهترین استاندارد جهانی ساختمان سبز (LEED) انتخاب و چکلیست مفصلی با نام “LEED v4 for Building Design & Construction: Homes and Multifamily Low rise” تحت این استاندارد از سوی نگارندگان ترجمه و اطلاعات مورد نیاز در آن وارد شد؛ که درنهایت، دستیابی پروژه به 67 امتیاز پس از ارزیابی، بیانگر سطح بالای طراحی سبز آن بوده و درنتیجه، فرضیۀ تحقیق (نشان نقره) با نتیجهای بهتر (نشان طلا) به اثبات رسید. در این مقاله بر معرفی پروژه، استراتژیهای غیرفعال به کار گرفتهشده، شاخصهای طراحی سبز، و همچنین عرضۀ اسناد و مدارک ارزیابی با «LEEDv4» و نشان دادن چگونگی کسب امتیازات سعی شده است.
https://soffeh.sbu.ac.ir/article_100507_fdfdac4bc0e98cfcbe13419d75b6e259.pdf
2020-11-21
37
58
10.29252/soffeh.30.3.37
معماری سبز
استراتژیهای غیرفعال
سیستم ارزیابی
LEEDv4
مهمانسرای سبز
میلاد
آقانژاد
miliceline@yahoo.com
1
کارشناس ارشد معمارى، دانشکدة هنر و معمارى، دانشگاه یزد
LEAD_AUTHOR
سعید
صفریان
saeid.isf.2008@gmail.com
2
کارشناس ارشد معمارى، دانشکدة هنر و معمارى، دانشگاه یزد
AUTHOR
سید محمدحسین
آیتاللهی
hayatollahi@gmail.com
3
دانشیار دانشکدة هنر و معمارى، دانشگاه یزد
AUTHOR
مدارک پژوهشکدۀ بینالمللی بادگیر یزد.
1
وبسایت دانشگاه یزد:
2
(https://yazd.ac.ir/university/home/introduction).
3
Grondzik, Walter T. & Alison G. Kwok. Mechanical and Electrical Equipment for Buildings, 12th Edition, New Jersey: Willey, (2014), p.15.
4
Ragheb, Amany & Hisham El-Shimy & Ghada Ragheb. “Green Architecture: A Concept of Sustainability”, in Procedia - Social and Behavioral Sciences, 216 (2016), p. 778.
5
Soleymanpour, Rana & Nastaran Parsaee & Maryam Banaei. “Climate Comfort Comparison of Vernacular and Contemporary Houses of Iran”, in Procedia - Social and Behavioral Sciences, 201 (2015), p. 51.
6
USGBC (شورای ساختمان سبز ایالات متحده)
7
https://www.epa.gov/watersense/water-budget-tool
8
http://leed.usgbc.org/leed.html
9
https://new.usgbc.org/leed-v4
10
https://www.usgbc.org/credits?Rating+System=%5B%22Homes%22%5D&Version=%5B%22v4%22%5D
11
ORIGINAL_ARTICLE
ارزیابی اثرات سرمایهگذاریهای بخش خصوصی در بافت تاریخی کاشان، از دیدگاه اجتماع محلی
بافت تاریخی کاشان که از حدود نیم قرن پیش دچار فرسودگی و افت ارزش شده بود، در سالهای اخیر با تحولات جدیدی روبهرو شده است. خانههای قدیمی فرسوده و گاه متروک توجه سرمایهگذاران خصوصی را جلب کردند و موج خرید و مرمت آنها شروع شد. این خانهها اغلب بعد از مرمت تبدیل به هتلهای سنتی (بوتیک هتل) و یا سایر کاربریهای مرتبط با گردشگری شدند. هدف از این پژوهش ارزیابی اثرات سرمایهگذاریهای جدید و تغییرکاربری خانههای قدیمی کاشان از دیدگاه اجتماع محلی است. محلۀ پشت عمارت، به مثابۀ نمونهای از محلههای قدیمی کاشان، که این فرایند در آن صورت گرفته، انتخاب شده است. اطلاعات لازم از طریق مصاحبه با اجتماع محلی، شامل ساکنان و کسبۀ محله و نیز شهروندان محدودههای جدید مراجعهکننده به این محله، جمعآوری شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که اثرات اقدامات سرمایهگذاران در ابعاد کالبدی و محیطی، اجتماعی و فرهنگی، و عملکردی و اقتصادی ملموس است. اجتماع محلی سرمایهگذاریها را به طور کلی مثبت ارزیابی میکنند و از اثرات آن رضایت دارند، با وجود این، تحولات ایجادشده در محله مشکلاتی را در زمینۀ تردد سواره و پارک اتومبیل، از بین رفتن خدمات محلی، و کمرنگ شدن نقش سکونتی محله ایجاد کرده است. به منظور جلوگیری از تبدیل محله به مکانی صرفاً توریستی، انجام اقداماتی از سوی مقامات مسئول برای حفظ سکونت در محله، با مشارکت سرمایهگذاران و ساکنان، ضروری به نظر میرسد.
https://soffeh.sbu.ac.ir/article_100509_93d0ac4946329206dac21bc6ee5c06c7.pdf
2020-11-21
59
76
10.29252/soffeh.30.3.59
کاشان
سرمایهگذاری خصوصی
تغییر کاربری
ارزیابی اثرات
اعیانسازی
گردشگری
نعیمه
رضائی
naimeh.rezaei@ut.ac.ir
1
استادیار دانشکدۀ شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
گلاره
البرزی
gelareh.alborzi@gmail.com
2
دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه تهران
AUTHOR
لیلا
علیلو
li.alilou95@gmail.com
3
دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه تهران
AUTHOR
حیدری سورشجانی، رسول و اکرم محمدی. «تحلیل کاربری زمین در فرامحلۀ محتشم»، در پژوهشنامۀ کاشان، ش 15 (پاییز و زمستان 1394)، ص 58-95.
1
صنیعالملک غفاری، ابوالحسن بن محمد. گلشن مراد، تهران: زرین، 1369.
2
Alias, A. & Z. Zyed & W.W. Chai. “Revitalising Critical Components of Urban Decay Features”, in Journal of Building Performance, 7(1) (2016), pp. 125-132.
3
Amayu, E. New Uses for Old Churches: An Examination of the Effects of Planning Regulations on the Adaptive Reuse of Church Buildings, Master thesis, Canada: Queen’s University, Kingston, 2014.
4
Ashworth, G. & J. Tunbridge. The Tourist-Historic City: Retrospect and Prospect of
5
Managing the Heritage City (Advances in Tourism Research Series), Oxford: Pergamon, 2000.
6
Australia ICOMOS. Illustrated Burra Charter: Good Practice for Heritage Places, Burwood, Victoria, 2004.
7
Bullen, P.A. & P.E. Love. “The Rhetoric of Adaptive Reuse or Reality of Demolition: Views from the Field”, in Cities, 27(4) (2010), pp. 215-224.
8
Burnard, P. “Teaching the Analysis of Textual Data: an Experiential Approach”, in Nurse Education Today, 16(4) (1996), pp. 278-281.
9
Cavanagh, S. “Content Analysis: Concepts, Methods and Applications”, in. Nurse Researcher, 4 (1997), pp. 5-13.
10
Cochrane, J. & R. Tapper. “Tourism’s Contribution to World Heritage Site
11
Management”, in Managing World Heritage Sites, edited by Anna Leask & Alan Fyall, Oxford: Butterworth-Heinemann, 2006, pp. 97-109.
12
Cocola-Gant, A. “Tourism and Commercial Gentrification”, in Proceedings of the RC21 International Conference on “The Ideal City: Between Myth and Reality, Representations, Policies, Contradictions and Challenges for Tomorrow’s Urban Life”, Urbino, Italy, 2015, pp. 27-29.
13
Colomb, C. “A City for Whom? Urban Tourism, Neighborhood Conflicts and Planning Policy in Berlin and Barcelona”, in The Second ISA Forum of Sociology, Buenos Aires: ISA, 2012.
14
Domšić, L. “Cultural Heritage and Identity in the Contemporary Tourism Development”, in DIEM: Dubrovnik International Economic Meeting, Vol. 1, No. 1 (2013, September), pp. 0-0.
15
Douglas, J. Building Adaptation, London: Routledge, 2006.
16
Elo, S. & H. Kyngäs. “The Qualitative Content Analysis Process”, in Journal of Advanced Nursing, 62(1) (2008), pp. 107-115. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2007.04569.
17
Esman, M. “Tourism as Ethnic Preservation: The Cajuns of Louisiana”, in Annals of Tourism Research, 11(3) (1984), pp. 451-467.
18
Fainstein, S.S. & D. Gladstone. “Evaluating Urban Tourism”, in D. R. Judd & S. Fainstein (Eds.), The Tourist City, New Haven and London: Yale University Press, 1999, pp. 21-34.
19
Fotsch, P.M. “Tourism’s Uneven Impact: History on Cannery Row”, in Annals of Tourism Research, 31(4) (2004), pp. 779-800.
20
García, M. & N. Claver. “Barcelona: Governing Coalitions, Visitors and the Changing City Center”. in L. Hoffman & S. Fainstein, & D.R. Judd (Eds.), Cities and Visitors: Regulating People, Markets, and City Space, Oxford: Blackwell, 2003, pp. 113-125.
21
Gholitabar, S. & H. Alipour & C. Costa. “An Empirical Investigation of Architectural Heritage Management Implications for Tourism: The Case of Portugal”, in Sustainability, 10(1) (2018), p. 93.
22
Glass, R. London: Aspects of Change (Vol. 3), London: MacGibbon & Kee, 1964.
23
Grbich, C. Qualitative Data Analysis: an Introduction, London: Sage, 2012
24
Haidar, L.A., & A. Talib. “Adaptive Reuse in the Traditional Neighborhood of the Old City Sana’a-Yemen”, in Procedia-Social and Behavioral Sciences, 105(3) (2013), pp. 811-822.
25
Haroun, H.A.A.F. & A.F. Bakr & A.E.S. Hasan. “Multi-criteria Decision Making for Adaptive Reuse of Heritage Buildings”, in Alexandria Engineering Journal, Aziza Fahmy Palace, Alexandria, Egypt., (2019).
26
Hulsey, K. A Study on the Effects of Integration and Adaptive Reuse of Historic Structures
27
on the Daily Life Patterns of the Urban Community, Master thesis, University of Wales, 2012.
28
Hutton, S. “From Old Mould to Functional Gold: The Adaptive Reuse of Surplus Heritage Schools in Hamilton”, Ontario (Master’s report), Retrieved from the Queen’s University SURP Student Master’s Theses and Reports: 2010-2014, 2014.
29
Ijla, A. & T. Broström. “The Sustainable Viability of Adaptive Reuse of Historic Buildings: The Experiences of two World Heritage old Cities; Bethlehem in Palestine and Visby in Sweden”, in International Invention Journal of Arts and Social Sciences, 2(4) (2015), pp. 52-66.
30
Kalman, H. “Adaptive Re-use: Learning From Vancouver”, in The Conservation of Urban Heritage: Macao Vision, edited by David Lung, Macao: Cultural Institute of Macao, 2004, pp. 179-189.
31
Kurzac-Souali, A. “Les Médinas Marocaines: Une Requalification Sélective”, in Les Cahiers D’EMAM, (17) (2009), pp. 117-120, doi: 10.4000/emam.283
32
Lynch, N. ““Converting” Space in Toronto: The Adaptive Reuse of the Former Centennial Japanese United Church to the “Church Lofts””, in The Journal of the Society for the Study of Architecture in Canada, Vol. 36 , No. 1 (2011), pp. 65-75.
33
Maldonado, C. & S. Lazo & A. Carranza. “Heritage Pride and Advertising Effectiveness: The Mexican Case”, in Proceedings of the Allied Academies the Allied Academies, 15 (2) (2008), p. 308.
34
Mısırlısoy, D. & K. Günçe. “Adaptive Reuse Strategies for Heritage Buildings: a Holistic Approach”, in Sustainable Cities and Society, 26 (2016), pp. 91-98.
35
Mohamed, R. & R. Boyle & A. Yang & J. Tangari. “Adaptive Reuse: A Review and Analysis of Its Relationship to the 3 Es of Sustainability”, in Facilities, 35 (3/4) (2017), pp. 138-154.
36
Orbasli, A. “Re-using Existing Buildings Towards Sustainable Regeneration”, School of Architecture: Place and Culture Identity Group Working Paper, 2009. at http://www.aylinorbasli.com/Resources/Reuse%20and%20sustainability%20Orbasli.pdf.
37
________ . Tourists in Historic Towns: Urban Conservation and Heritage Management, Taylor & Francis, 2000.
38
Phipps, A.G. “Reuses of Closed Schools in Windsor, Ontario”, in Socio-Economic Planning Sciences, 42(1) (2008), pp. 18-30. Retrieved from DOI: 10.1016/j.seps.2006.06.007.
39
Pickard, R. & D. Brown & G. Ferguson & M. Hayes & J. Warshaw. The Role of Historic Buildings in Urban Regeneration, London: Stationery Office Books, 2004.
40
Radoine. H. “Manouchehri House”, in Aga Khan Award for Architecture, 2016. Retrieved from http://archnet.org/publications/10744
41
Rezaei, N. “Resident Perceptions toward Tourism Impacts in Historic Center of Yazd, Iran”, in Tourism Geographies, 19(5) (2017), pp. 734-755.
42
Rezaei, N. & M. Rasouli & B. Azhdari. “The Attitude of the Local Community to the Impact of Building Reuse: Three Cases in an Old Neighborhood of Tehran”, in Heritage & Society, 2019, pp. 1-21.
43
Rodwell, D. Conservation and Sustainability in Historic Cities, Hoboken, NJ: John Wiley &
44
Sons, 2008.
45
See Chua, R. & A. Deguchi. “Tourist Dependent Adaptive Reuse in the Old Residential Quarter of Melaka City, Malaysia”, in Journal of Architecture and Planning, 76 (662) (2011), pp. 779-787.
46
Shipley, R. & S. Utz & M. Parsons. “Does Adaptive Reuse Pay? A Study of the Business of Building Renovation in Ontario, Canada”, in International Journal of Heritage Studies, 12(6) (2006), pp. 505-520.
47
Smith, R.W. & V. Bugni. “Symbolic Interaction Theory and Architecture”, in Journal of Symbolic Interaction, 29 (2006), pp. 123-158. http://dx.doi.org/10.1525/si.2006.29.2.123
48
Smith, N. “La Gentrification Généralisée”, in C. Bidou Zachariasen, Retours en ville, Paris: Descartes, 2003.
49
Sooley, L. An Examination of The Benefits And Constraints Of Adaptive Reuse Of Surplus School Sites, Master thesis, Waterloo, Canada: University of Waterloo, 2012.
50
Stas, N. “The Economics of Adaptive Reuse of Old Buildings: A Financial Feasibility Study & Analysis”, University of Waterloo, National Population and Housing Census, 2007, Statistical Center of Iran, 2011.
51
Steinberg, F. Revitalization of historic inner-City Areas in Asia: The Potential for Urban Renewal in Ha Noi, Jakarta, and Manila, Asian Development Bank, 2008.
52
Stors, N. & A. Kagermeier. “Share Economy in Metropolitan Tourism, The Role of Authentic City-seeking”, Iin Anita Zátori (Ed.), Metropolitan Tourism Experience Development: Diversion and Connectivity, Conference Proceedings of the RSA-Tourism Research Network Workshop, Budapest, 28-30th January 2015.
53
Sullivan, G.B. “Wittgenstein and the Grammar of Pride: The Relevance of Philosophy to Studies of Self-evaluative Emotions”, in New Ideas in Psychology, 25(3) (2007), pp. 233-252.
54
Velthuis, K. & D. Spennemann. “The Future of Defunct Religious Buildings: Dutch Approaches to Their Adaptive Re-use”, in Cultural Trends, 16(1) (2007), pp. 43–66.
55
Wang, X. Adaptive Reuse of Heritage Buildings in Hong Kong: A Case Study of Wing Lee Street and Lui Seng Chun, HKU Theses Online (HKUTO), 2015.
56
Winson-Geideman, K. & D. Jourdan & S. Gao. “Preserving Whose Neighborhood? The Effects of Adaptive Reuse by the Savannah College of Art & Design on Property Value and Community Change in Savannah, Georgia”, Commissioned by the Lincoln Institute for Land Policy, 2007.
57
Yoon, J. & J. Lee. “Adaptive Reuse of Apartments as Heritage Assets in the Seoul Station Urban Regeneration Area”, in Sustainability, 11(11) (2019).
58
Young, M.A. “Adapting to Adaptive Reuse: Comments and Concerns about the Impacts of a Growing Phenomenon”, in Southern California Interdisciplinary Law Journal, 18(703) (2009), p. 706.
59
Yung, E.H.K. & H.W. Chan Edwin & X. Ying. “Community-initiated Adaptive Reuse of Historic Buildings and Sustainable Development in the Inner City of Shanghai”, in Journal of Urban Planning and Development, 140(3) (2014): 05014003.
60
ORIGINAL_ARTICLE
پدافند غیرعامل در شهر تهران: ارزیابی چارچوب قانونی
موقعیت خاص ایران در خاورمیانه، حضور مداوم تهدیدهای خارجی، و وقوع جنگهای متعدد در همسایگی کشورمان ضرورت تمهیدات برنامهریزانه در فضای شهرها برای رویارویی با بحران جنگ را ضروری کرده است. این تمهیدات با عنوان «پدافند غیرعامل» در کشور مطرح گردیده و در سیاستهای کلی ابلاغی مقام معظم رهبری، در بخش پدافند غیرعامل، قانون سازمان پدافند غیرعامل مصوب مجلس شورای اسلامی، و دیگر قوانین و مقررات به آن توجه شده است. هدفْ در این مقاله نیز تحلیل یکی از مؤلفههای اصلی اجرای تمهیدات مرتبط با پدافند غیرعامل، یعنی ساختار قانونی یکپارچه برای اقدامات پیشگیرانۀ برنامهریزی فضایی در شهر تهران است، تهرانْ محل استقرار بیش از 1500 نهاد دولتی، قوای سهگانه، همۀ وزارتخانهها، سفارتخانههای خارجی، و مراکز اصلی نظامی و نیز مهمترین قطب اقتصادی کشور است. پرسشهای این پژوهش این است که چارچوب قانونی موجود کشور تا چه میزان ویژگیهای ضروری برای پشتیبانی از پدافند غیرعامل در شهرها (با تأکید بر شهر تهران) را دارد؟ و چه فرصتها و بازدارندههایی در این زمینه قابلردیابی است؟ برای پاسخ به این پرسش از دو روش تحلیل دلفی برای ارزیابی مؤلفههای ذهنی و روش تحلیل متن برای سنجش مؤلفههای عینی سنجش چارچوب قانونی پشتیبان پدافند غیرعامل در شهر تهران استفاده میشود. بهکارگیری فن دلفی در این پژوهش امکان دستیابی به دامنۀ متنوعی از نظرات متخصصان در انتظامهای گوناگون و نقشهای حرفهای متفاوت را به منزلۀ پشتیبانی برای تحلیل موضوع پیچیده و چندبعدی پدافند غیرعامل فراهم میکند. نتایج نهایی تحلیل نشان از این دارد که جامعیت قلمرویی، دگماتیزم حقوقی، زبان روشن، دسترسی همگانی، و تعیین الزامات فضایی کافی فرصتهای چارچوب قانونی پدافند غیرعامل در شهرهای کشور (با تأکید بر شهر تهران) هستند و نبود الزام و ضمانت اجرایی، نبود جامعیت موضوعی، نداشتن متولی مشخص، کلی بودن، تداخل و یا همپوشانی، و تفسیرپذیری قوانین از کاستیهای چارچوبهای قانونی در این زمینه بهشمار میآیند. افزون بر این گرچه در چارچوبهای قانونی متولی تصمیمها و سیاستهای پشتیبان پدافند غیرعامل تعیین شده است، تعدد نهادهایی که گاه با وظایف ناروشن و تکراری برای تحقق این تصمیمها شکلگرفتهاند و نیز ضعف در برقراری روابط افقی ضروری میان آنها اثرگذاری و کارآمدی تصمیمها و سیاستها را کاهش میدهد.
https://soffeh.sbu.ac.ir/article_100510_eb78e107d15d91dcd4ff1791a6a6dced.pdf
2020-11-21
77
94
10.29252/soffeh.30.3.77
پدافند غیرعامل
چارچوب قانونی
روش دلفی
تهران
وحیده
ابراهیم نیا
vahide.ebrahimnia@gmail.com
1
استادیار دانشکدة معمارى و شهرسازى، دانشگاه شهید بهشتى
LEAD_AUTHOR
مهرداد
قائدی
m.ghaedi@mail.sbu.ac.ir
2
کارشناس ارشد برنامه ریزى شهرى از گروه برنامه ریزى و طراحى شهرى و منطقه اى، دانشکدة معمارى و شهرسازى، دانشگاه شهید بهشتى
AUTHOR
احمدی، حسن. «نقش شهرسازی در کاهش آسیبپذیری شهر»، در مجلۀ مسکن و محیط روستا، ش 80 (زمستان 1376)، ص 61 تا 70.
1
اصغریان جدی، احمد. الزامات معمارانه در دفاع غیرعامل پایدار، طرح پژوهشی دکتری، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، 1383.
2
آییننامۀ ستاد پیشگیری و مدیریت بحران در حوادث طبیعی و سوانح غیرمترقبه، 1383، قابل دسترس در: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/123697 (تاریخ دسترسی: 12/07/1397)
3
پورمحمدی، محمدرضا و کیومرث ملکی و فرهاد برندکام و آرزو شفاعتی. «برنامهریزی شهری متناسب با پدافند غیرعامل با تأکید بر برنامهریزی بهینۀ کاربری اراضی شهری (شهر سنندج)»، در اطلاعات جغرافیایی (سپهر)، دورۀ 21، ش 83 (پاییز 1391)، ص 97- 107.
4
پورمحمدی، محمدرضا. برنامهریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها، 1382.
5
پوریرحیم، علیاکبر. مقدمهای بر مدیریت بحران ناشی از تهاجم، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، 1391.
6
تقوایی، مسعود. برنامهریزی و مدیریت بحران شهری با تأکید بر امکانات، تأسیسات و مکانگزینی خدمات آتشنشانی، اصفهان: نشر کنکاش، 1387.
7
حبیبی، سیدمحسن و صدیقه مسائلی. سرانۀ کاربریهای شهری، وزارت راه و شهرسازی، نشر سازمان ملی زمین و مسکن، 1378.
8
حسینی امینی، حسن و صالح اسدی و مهدی برنافر. «ارزیابی ساختار شهر لنگرود جهت برنامهریزی پدافند غیرعامل»، در تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال دهم، ش 12 (پاییز 1389)، ص 129-149.
9
حسینی، سیدبهشید و حامد محمدی. «ارزیابی آسیبپذیری ریختهای شهری در برابر حملات هوایی با رویکرد پدافند غیرعامل (منطقه 6 شهر تهران)»، در نامۀ معماری و شهرسازی، دورۀ 11، ش 21 (1397)، ص 59-76.
10
حسینی، سیدبهشید. تدوین معیارهای پدافند غیرعامل در معماری اماکن عمومی، مؤسسۀ آموزشی تحقیقاتی پدافند غیرعامل دانشگاه پیام نور تهران، 1387.
11
حمیدی، ملیحه. «ارزیابی قطعهبندی اراضی و بافت شهر در آسیبپذیری مسکن از سوانح طبیعی»، در مجموعه مقالات سمینار توسعۀ مسکن در ایران، تهران، 1381.
12
ــــــــ . «نقش برنامهریزی و طراحیشهری در کاهش خطرات و مدیریت بحران»، در مجموعه مقالات سیاستهای توسعۀ مسکن در ایران، تهران، 1383.
13
رجبی، آزیتا و حسن حسینی امینی. برنامهریزی شهری با رویکرد پدافند غیرعامل، تهران: نشر انتخاب، 1394.
14
زرقانی، سیدهادی و مرضیه امینی و مهناز رمضانی. «تحلیل اصول و ملاحظات امنیتی در زیر ساخت حملونقل شهری در کلانشهرهای ایران»، در فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، سال 32، ش 3 (پاییز 1396)، ص 88-99.
15
داعینژاد، فرامرز. اصول و رهنمودهای طراحی و تجهیز فضای باز مجموعههای مسکونی به منظور پدافند غیرعامل، تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، 1385.
16
زیویار، پروانه و حسن حسینی امینی و محمدرضا درودی. شهرسازی مبتنی بر دفاع غیرعامل، تهران: انتشارات انجمن جغرافیای ایران، 1395.
17
سعیدینیا، احمد. مدیریت شهری (روش مطالعۀ پدافند غیرعامل)، ج11، تهران: امیرکبیر، 1382.
18
سند چشمانداز کشور در افق 1404، قابل دسترس در: http://www.maslahat.ir/index.jsp?siteid=3&fkeyid=&siteid=3&pageid=530 (تاریخ دسترسی: 12/07/1397)
19
سند ملی آمایش سرزمین مصوب (23/06/1394)، قابل دسترس در: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/124494 (تاریخ دسترسی: 12/07/1397)
20
سیاستهای کلی کشور در بخش پدافند غیرعامل مصوب (29/11/1389)، قابل دسترس در: http://maslahat.ir/index.jsp?fkeyid=&siteid=3&pageid=402 (تاریخ دسترسی: 12/07/1397)
21
سیاستهای کلی کشور در بخش پیشگیری و کاهش خطرات ناشی از سوانح طبیعی و حوادث غیرمترقبه مصوب (03/02/1384)، قابل دسترس در: http://maslahat.ir/index.jsp?fkeyid=&siteid=3&pageid=402 (تاریخ دسترسی: 12/07/1397)
22
سیاستهای کلی کشور در بخش آمایش سرزمین مصوب (مصوب 21/09/1390)، قابل دسترس در: http://maslahat.ir/index.jsp?fkeyid=&siteid=3&pageid=402 (تاریخ دسترسی: 12/07/1397)
23
سیاستهای کلی کشور در بخش شهرسازی مصوب (29/11/1389)، قابل دسترس در: http://maslahat.ir/index.jsp?fkeyid=&siteid=3&pageid=402 (تاریخ دسترسی: 12/07/1397)
24
سیاستهای کلی کشور در بخش مسکن مصوب (29/11/1389)، قابل دسترس در: http://maslahat.ir/index.jsp?fkeyid=&siteid=3&pageid=402 (تاریخ دسترسی: 12/07/1397)
25
شاخصهای شناسایی بافت فرسودۀ شهری، 1385، قابل دسترس از: https://www.mrud.ir/ (تاریخ دسترسی: 20/07/1397)
26
شاهیوندی، احمد. «سنجش میزان آسیبپذیری محلات شهری در تطابق با اصول پدافند غیرعامل، مطالعۀ موردی: شهر شهرکرد»، دورۀ 6، ش 11 (1396)، ص 47-62.
27
شکیبامنش، امیر. «ملاحضات پدافند غیرعامل در تأسیسات زیربنایی شهری»، در مجموعه مقالات اولین کنفرانس ملی مهندسی و مدیریت زیرساختها، تهران، 1388.
28
شورای عالی معماری و شهرسازی. مقررات شهرسازی و معماری طرحهای توسعه و عمران مصوب شورای عالی معماری و شهرسازی، تهران: نشر توسعه، 1388.
29
شهسواری، حامد و وحید قربانی و بهاره ربیعی. «تبیین اصول و ملاحضات دفاع شهری و رویکرد پدافند غیرعامل با تأکید بر سلولار کردن شهرها»، در مدیریت شهری، ش 38 (1394)، ص 371-390.
30
صیامی، قدیر و غلامرضا لطیفی و کاظم تقینژاد و ابراهیم زاهدی کلاکی. «آسیبشناسی پدافندی ساختار شهری با استفاده از تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) و GIS (شهر گرگان)»، در آمایش جغرافیایی فضا، دورۀ 3، ش 10 (زمستان 1392)، ص 23-43.
31
طرح راهبردی ساختاری توسعه و عمران شهر تهرانـ طرح جامع تهران،1386، قابل دسترس در: https://www.mrud.ir (تاریخ دسترسی: 20/07/1397)
32
ضوابط و دستورالعمل سازمان آتشنشانی و خدمات ایمنی در مورد ساختمانها، قابل دسترس در: http://125.tehran.ir/ (تاریخ دسترسی: 12/07/1397)
33
ضوابط و مقررات طرح جامع شهر سمنان، 1394، قابل دسترس در: http://www.semnan.ir (تاریخ دسترسی: 12/07/1397)
34
فامیل نوروزی، حامد و شهرام شریفی و کمال محمدی. «بررسی خطرپذیری ساختمانهای حساس در شهر همدان با نگاه پدافند غیرعامل»، در مطالعات محیطی هفتحصار، ش 4 (تابستان 1392)، ص 5-14.
35
قانون اساسی کشور مصوب 1358، قابل دسترس در: http://www.majlesekhobregan.ir/fa/tadvinGhanon.html (تاریخ دسترسی: 20/07/1397)
36
قانون برنامۀ چهارم توسعه کشور (1384- 1388)، قابل دسترس در: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/94202 (تاریخ دسترسی: 20/07/1397)
37
قانون برنامۀ ششم توسعه کشور (1396- 1400)، قابل دسترس در: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/1014547 (تاریخ دسترسی: 20/07/1397)
38
قانون (اساسنامه) تشکیل سازمان پدافند غیرعامل، 1393، قابل دسترس در: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/921513 (تاریخ دسترسی: 12/07/1397)
39
قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران، 1387، قابل دسترس در: http://rc.majlis.ir/fa/law/show/134240 (تاریخ دسترسی: 12/07/1397)
40
قائدرحمتی، صفر و مهراب عاشورلو. «برنامهریزی کاربری اراضی شهری مبتنی بر اصول پدافند غیرعامل»، در مجموعه مقالات سومین همایش ملی پدافند غیرعامل، دانشگاه ایلام، اریبهشت 1390، ص 588-595.
41
کامران، حسن و داوود امینی و حسن حسینی امینی. «کاربرد پدافند غیرعامل در برنامهریزی مسکن شهری»، در مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای، دورۀ 4، ش 15 (زمستان 1391)، ص 75-88.
42
کاظمیان، غلامرضا. جزوه کلاسی درس حقوق و قوانین شهری، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، 1396.
43
مبحث 21 مقررات ملی ساختمان، ویراِیش 1396، وزارت راه و شهرسازی، قابل دسترس در: http://www.nbri.ir (تاریخ دسترسی: 20/07/1397)
44
مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، 1392، وزارت راه و شهرسازی، قابل دسترس در: http://www.nbri.ir (تاریخ دسترسی: 20/07/1397)
45
مرکز مطالعات و برنامهریزی شهری تهران (1395)، مفاهیم پدافند غیرعامل در مدیریت شهری با تمرکز بر شهر تهران، نشر مرکز مطالعات و برنامهریزی شهر تهران.
46
موحدینیا، جعفر. اصول و مبانی دفاع غیرعامل، تهران: دانشگاه مالک اشتر، چاپ اول، 1386.
47
مهندسین مشاور تهران پادیر. طرح ریزپهنهبندی خطر زمینلرزهای شهر تبریز، مطالعات شهرسازی، وزارت مسکن و شهرسازی سازمان مسکن و شهرسازی آذربایجان شرقی، 1388.
48
مهندسین مشاور عرصه. تدوین استانداردهای حفاظت شهرها در برابر حریق، تهران: انتشارات سازمان شهرداریهای کشور، 1375.
49
ناصری جهرمی، رضا و رحمتاله مرزوقی و مهدی کرباسیان و جعفر ترکزاده و مهدی محمدی. «برنامۀ درسی آموزش پدافندغیرعامل: بررسی تطبیقی ایران، آمریکا، انگلستان، روسیه و استرالیا»، در دوفصلنامۀ علمی و پژوهشی مدیریت بحران، ش 7 (بهار و تابستان 1394).
50
ویسه، سهراب و ناهید خدابنده و حمیدرضا حکاکیفرد و فرهنگ طهماسبی. «ارائه روشهای مناسب در استفاده از مصالح بومآورد»، در نشریۀ مسکن و محیط روستا، ش 126 (تابستان 1388)، ص 2-19.
51
هاشمی فشارکی، جواد و امیر شکیبامنش. طراحی شهری از منظر دفاع غیرعامل، تهران: انتشارات بوستان حمید، 1390.
52
یزدانی، محمدحسین و افشار سیدین. «بررسی آسیبپذیری شهر از منظر پدافند غیرعامل (شهر اردبیل)»، در اطلاعات جغرافیایی، دورۀ 25، ش 100 (زمستان 1395)، ص 17-34.
53
Cabinet Office and Office of the Parliamentary Counsel. Good law: The Challenge, Available online at: https://www.gov.uk/guidance/good-law.
54
Hirschhorn, Fabio. “Reflections on the Application of the Delphi Method: Lessons from a Case in Public Transport Research”, in International Journal of Social Research Methodology, 22(3) (2019), pp. 309-322.
55
Landeta J. “Current Validity of the Delphi Method in Social Sciences”, in Technological Forecasting and Social Change, 73(5) (2006), pp. 467-82.
56
McKenna, HP. “The Delphi Technique: a Worthwhile Research Approach for Nursing?”, in J Adv Nurs Jun, 19(6) (1994), pp. 1221-1225.
57
Nedae Tousi, Sahar & Ehsan Ghorbani GhashghaeNejhad. “Assessing Impacts of Passive Defense Policies Interventions on Spatial Logic of Tehran Metropolitan Area (TMA)”, in REAL CORP: PLANNING TIMES, 2013.
58
Sadeghi, Farzad & Ameneh Haghzad. “Application of Passive Defense Principles and Approaches in Urban Planning with Emphasizing Land Use (Case Study Ramsar)”, in Research Journal of Fisheries and Hydrobiology, 10(9) (2015), pp. 34-39.
59
Shakibamanesh, Amir. “Public Shelters: Towards Secure Urban Planning and Designing in Terms of Passive Defense”, in Malaysian Journal of Society and Space 11, issue 3(1-9) (2015), ISSN 2180-2491.
60
UNDP. An Overview of Disaster Management, 2th edition, UNDP publication, 1992.
61
Warden, John A. The Air Campaign: Planning for Combat, Washington, D.C.: National Defense University Press, ISBN 978-1-58348-100-4, 1988.
62
پایگاههای اینترنتی
63
پایگاه استانداری تهران (اداره کل پدافند غیرعامل)، به نشانی
64
https://www.ostan-th.ir (تاریخ دسترسی: 16/07/1397)
65
پایگاه اداره کل راهوشهرسازی استان تهران (اداره مدیریت بحران و پدافند غیرعامل)، به نشانی https://tehran.mrud.ir (تاریخ دسترسی: 16/07/1397)
66
پایگاه سازمان مدیریت بحران وزارت کشور، به نشانی
67
https://www.ndmo.ir (تاریخ دسترسی: 16/07/1397)
68
پایگاه سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، به نشانی
69
http://tdmmo.tehran.ir (تاریخ دسترسی: 16/07/1397)
70
پایگاه شرکت آب و فاضلاب شهری استان تهران (دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل)، به نشانی http://www.tpww.ir (تاریخ دسترسی: 16/07/1397)
71
پایگاه شرکت سهامی آب منطقهای استان تهران (دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل)، به نشانی https://www.thrw.ir (تاریخ دسترسی: 16/07/1397)
72
پایگاه شرکت گاز استان تهران (امور بهداشت، ایمنی و محیطزیست و پدافند غیرعامل و مدیریت بحران)، به نشانی http://tehrangasco.ir (تاریخ دسترسی: 16/07/1397)
73
پایگاه وزارت کشور (اداره کل پدافند غیرعامل)، به نشانی https://www.moi.ir/portal/home/109275 (تاریخ دسترسی: 16/07/1397)
74
پایگاه وزارت راه و شهرسازی (مرکز تدوین مقررات ایمنی و حملونقل، پدافند غیرعامل و مدیریت بحران)، به نشانی https://www.mrud.ir (تاریخ دسترسی: 16/07/1397)
75
پایگاه وزارت نیرو (اداره کل مدیریت بحران و پدافند غیرعامل)، به نشانی http://cmid.moe.gov.ir (تاریخ دسترسی: 16/07/1397)
76
پایگاه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات (اداره کل پدافند غیرعامل)، به نشانی https://tahavol.ict.gov.ir/fa/nemudarsazmani/padafandgheireamel (تاریخ دسترسی: 16/07/1397)
77
ORIGINAL_ARTICLE
ارزیابی آسیبپذیری محلۀ فرحزاد تهران بر اثر زمینلرزۀ احتمالی
تهران همواره در معرض آسیبپذیری ناشی از رخداد زمینلرزۀ احتمالی بوده است. در این میان، سکونتگاههای غیررسمی به دلیل ساختوساز بدون ضابطه و بافت فرسوده در کنار معضلات اقتصادی و اجتماعی بیشتر در معرض این آسیب هستند. محلۀ فرحزاد یکی از سکونتگاههای غیررسمی تهران و مورد مطالعاتی این پژوهش در برابر این مخاطرۀ بهشدت آسیبپذیر است.هدف از پژوهش پیش رو بررسی میزان آسیبپذیری محله با استفاده از سناریونویسی برای آسیبهای احتمالی و خسارتهای ناشی از زمینلرزه بر کالبد محله و پیشبینی میزان خسارتها و تلفات ناشی از آن است.روش پژوهش توصیفیـ تحلیلی با رویکرد کمّی است. تحلیل فضایی پژوهش با استفاده از نرمافزار Arcmap انجام شده است. روشهای گردآوری اطلاعات نیز شامل مطالعۀ اسناد بالادست در کنار مشاهده و مصاحبۀ اکتشافی با اهالی بوده است.پس از شناخت محله و مطالعۀ آسیبپذیری آن، با استفاده از مدلهای عرضهشده برای زمینلرزۀ احتمالی در تهران، بدترین حالت ممکن برای محلۀ فرحزاد، که وقوع زمینلرزه ناشی از لغزش گسل شمال تهران است و بیشترین خسارات و تلفات را بر جای میگذارد، در نظر گرفته شده و سناریوی مخاطره برای آن نوشته شده است تا حدود و حجم آسیبپذیری و میزان تخریب حدودی ساختمانها، زیرساختها، و سایر جنبهها مشخص شود. بر اساس نتایج بهدستآمده محلۀ فرحزاد با تخریب 65درصدی در اثر زمینلرزۀ واقعشده و در پی لغزش گسل شمال تهران روبهرو خواهد شد که در آن بین 1153 تا 1345 ساختمان آسیب جدی خواهند دید و تلفات انسانی در صورت وقوع زمینلرزه در هنگام شب و نبود امدادرسانی به بیش از 500 نفر خواهد رسید.
https://soffeh.sbu.ac.ir/article_100511_80ab4564031f98d3bfe62b8563eb4502.pdf
2020-11-21
95
112
10.29252/soffeh.30.3.95
زمینلرزه
زلزله
ارزیابی آسیبپذیری
سکونتگاه غیررسمی
محلۀ فرحزاد
تهران
سیده فائزه
میرحسینی
mirhosseini.faezeh@gmail.com
1
کارشناس ارشد بازسازى پس از سانحه، دانشگاه شهید بهشتى
LEAD_AUTHOR
اکبر
حاج ابراهیم زرگر
azargar2008@gmail.com
2
استاد دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی
AUTHOR
شریف
مطوف
sm_1332@yahoo.com
3
استاد مدعو دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی
AUTHOR
آقامحمدی، حسین و محمد سعدی مسگری و رضا نورجو. «مدلسازی مکانی برای کاهش خسارتهای بحران زلزله در ایران»، در همایش سیستمهای اطلاعات مکانی 84، تهران، سازمان نقشهبرداری کشور، 1384، قابلدسترسی در https://www.civilica.com/Paper-GIS84-GIS84_02.html
1
احدنژاد روشتی، محسن. «ارزیابی آسیبپذیری اجتماعی شهرها در برابر زلزله؛ نمونۀ موردی: شهر زنجان»، در مطالعات و پژوهشهای شهری منطقهای، سال دوم، ش 7 (زمستان 1389)، ص 71-90.
2
استانداری تهران، معاونت برنامهریزی، «طرح تهیه و تدوین برنامۀ آمایش استان، مطالعات منابع طبیعی و محیط زیست، تحلیل مخاطرات (زلزله و حرکات تودهای)»، 1388، ص 72-81.
3
ایراندوست، کیومرث و هوشمند علیزاده و لیلا خسروانی و روحالله تولایی. «گونهشناسی سکونتگاههای غیررسمی در شهرهای ایران، مطالعۀ تطبیقی شهرهای سنندج و کرمانشاه»، در نامۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر، ش 10 (بهار و تابستان 1392)، ص 91-104.
4
برازان لطفی، سروش و محمود رحیمی. «سنجش میزان آسیبپذیری محلۀ فرحزاد تهران در برابر خطر زلزله با رویکرد مدیریت بحران»، در دومین کنفرانس ملی شهرسازی، معماری، عمران، محیط زیست، لرستان، گروه مهندسان پایاشهر، 1396، قابلدسترسی در https://www.civilica.com/Paper-PSHCONF02-PSHCONF02_064.html
5
برازان لطفی، سروش و محمود رحیمی. «تحلیل بر مؤلفههای مؤثر در کاهش آسیبپذیری سکونتگاههای غیررسمی در برابر زلزله؛ مورد پژوهی: محلۀ فرحزاد منطقۀ 2 کلانشهر تهران»، در فصلنامۀ مطالعات مدیریت شهری، سال دهم، ش 36 (زمستان 1397)، ص 89-102.
6
پورموسوی، سیدموسی و علی شماعی و محسن احدنژاد و علی عشقی چهاربرج و سمیه خسروی. «ارزیابی آسیبپذیری ساختمانهای شهر با مدل Fuzzy AHP و GIS؛ مطالعۀ موردی: منطقۀ 3 شهرداری تهران»، در جغرافیا و توسعه، ش 34 (بهار 1393)، ص 121-138.
7
پیران، پرویز. «از اسکان غیررسمی تا اسکان نایابی (در جستجوی راهحل)»، در مجلۀ هفت شهر، ش 23 و 24 (1387)، ص 14-30.
8
ــــــــ . «آلونکنشینی در ایران، دیدگاههای نظری با نگاهی به شرایط ایران»، در مجلۀ اطلاعات سیاسیـ اقتصادی، ش 87-88 (1373)، ص 96-101.
9
جواهریپور، مهرداد و بابک داورپناه. «سکونتگاههای ناپایدار اقشار کمدرآمد شهری (بازبینی سیاستگذاریهای دوران اخیر در زمینۀ اسکان غیررسمی یا نابسامان)»، در نشریۀ هفت شهر، دورۀ 1، ش 8 (1381)، ص 82-97.
10
حیدریان؛ شیدا و محمود رحیمی و ثریا فتحالهی و سیروان غفوری. «تحلیل شاخصهای تابآوری سکونتگاههای غیررسمی در برابر زلزله با رویکرد اجتماعی؛ نمونۀ موردی: محلۀ فرحزاد تهران»، در فصلنامۀ نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، ش 37 (زمستان 1396)، ص 245-260.
11
خراسانی مقدم، صبا و سیدعباس یزدانفر و سیدباقر حسینی. «بررسی شاخصهای کیفیت زندگی مؤثر بر میزان رضایتمندی ساکنان سکونتگاههای غیررسمی؛ مطالعۀ موردی: محلۀ فرحزاد تهرانـ فرحزاد شمالی»،در فصلنامۀ پژوهشهای جغرافیای انسانی، ش 91 (بهار 1394)، ص 97-117.
12
دفتر خدمات نوسازی محلۀ فرحزاد. سند توسعۀ محلۀ فرحزاد، خرداد 1394.
13
سرور، هوشنگ و امیر کاشانی اصل. «ارزیابی آسیبپذیری کالبدی شهر اهر در برابر بحران زلزله»، در فصلنامۀ آمایش محیط، ش 34 (پاییز 1395)، ص 87-108.
14
شاهحسینی، پروانه و یعقوب علیپناه. «بررسی، ساماندهی و توانمندسازی اسکان غیررسمی؛ مطالعۀ موردی: درۀ فرحزاد»، در فصلنامۀ جغرافیا، ش 26 (پاییز و زمستان 1392)، ص 79-102.
15
صرافی، مظفر. «به سوی نظریهای برای ساماندهی اسکان غیررسمی ــ از حاشیهنشینی تا متن شهرنشینی»، در هفت شهر، دورۀ 1. ش 8 (تابستان 1381)، ص 5-11.
16
صیدبیگی، صادق و محمد نصیری و سروش برازان لطفی و سیدحسن رسولی. «کاهش آسیبپذیری سکونتگاههای غیررسمی محلۀ فرحزاد در برابر زلزله احتمالی تهران»، در فصلنامۀ دانش پیشگیری و مدیریت بحران، دورۀ نهم، ش 2 (تابستان 1398)، ص 193- 206.
17
طبیبیان، منوچهر و نگین مظفری. «ارزیابی آسیبپذیری بافتهای مسکونی در برابر زلزله و راهکارهای کاهش آسیبپذیری؛ مطالعۀ موردی: منطقۀ 6 شهرداری تهران»، در فصلنامۀ مطالعات شهری، ش 27 (تابستان 1397)، ص 93-112.
18
عزیزی محمدمهدی و رضا اکبری. «ملاحظات شهرسازی در سنجش آسیبپذیری شهرها از زلزله؛ مطالعۀ موردی: منطقۀ فرحزاد، تهران»، در نشریۀ هنرهای زیبا، ش 34 (تابستان 1387)، ص 25-36.
19
قنبری، ابوالفضل. «برنامهریزی کاربری اراضی بایر تبریز مبتنی بر پهنهبندی خطر زلزله با استفاده از شاخص همپوشانی»، در اولین کنفرانس بینالمللی ساختوساز شهری در مجاورت گسلهای فعال، 1390.
20
مهندسان مشاور سراوند، بررسی مسائل توسعۀ شهری تهران، منطقۀ 2، ج 2، مطالعات کاربری زمین، شهرداری تهران، معاونت شهرسازی و معماری، مردادماه 1382.
21
مهندسان مشاور فرنهاد، بازنگری سند توسعۀ محلۀ فرحزاد، خرداد 1394.
22
ناصری، سارا و محمدمهدی بلندیان. «بازبینی مدیریت راهبردی برنامههای بهسازی و نوسازی بافتهای شهری و ارائه مدل برتر در فرایندهای مداخلاتی آن»، در نشریۀ مدیریت شهری، دورۀ 13، ش 35 (تابستان 1393)، ص 143-166.
23
سالکی ملکی، محمدعلی و ابوالفضل قنبری و معصومه قاسمی. «پهنهبندی میزان آسیبپذیری شهرها در مقابل خطر زمینلرزه؛ نمونۀ موردی: شهر تبریز»، در نشریۀ جغرافیا و مخاطرات طبیعی، دورۀ 2، ش 5 (بهار 1392)، ص 21-35.
24
میرحسینی، سیدهفائزه. برنامهریزی بازسازی پس از زلزلۀ احتمالی در سکونتگاههای غیررسمی؛ مورد مطالعاتی: محلۀ فرحزاد تهران، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، 1397.
25
وزارت راه و شهرسازی. سند ملی راهبردی احیاء، بهسازی و نوسازی و توانمندسازی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری، 1393، قابلدسترس در سایت وزارت راه و شهرسازی، شرکت بازآفرینی شهری ایران به نشانی http://udrc.ir/component/k2/item/3810
26
Armaş, I. “Multi-criteria Vulnerability Analysis to Earthquake Hazard of Bucharest, Romania”, in Natural Hazards, 63(2) (2012), pp. 1129–1156, doi:10.1007/s11069-012-0209-2
27
Crowley, H. & R. Pinho & J.J. Bommer. “A Probabilistic Displacement-based Vulnerability Assessment Procedure for Earthquake Loss Estimation”, in Bulletin of Earthquake Engineering, 2(2) (2004), pp. 173-219.
28
Dolce, M. & A. Kappos & A. Masi & G. Penelis & M. Vona. “Vulnerability Assessment and Earthquake Damage Scenarios of the Building Stock of Potenza (Southern Italy) Using Italian and Greek Methodologies”, in Engineering Structures, 28(3) (2006), pp. 357-371.
29
Duzgun, H.S.B. & M.S. Yucemen & H.S. Kalaycioglu & K. Celik & S. Kemec & K. Ertugay & A. Deniz. “An Integrated Earthquake Vulnerability Assessment Framework for Urban Areas”, in Natural Hazards, 59(2) (2011), Article number: 917.
30
Glossary of Environment Statistics, Studies in Methods, Series F, No. 67, United Nations, New York, 1997 available at: https://stats.oecd.org/glossary/detail.asp?ID=1351
31
Menoni, S. & F. Pergalani & M.P. Boni & V. Petrini. “Lifelines Earthquake Vulnerability Assessment: a Systemic Approach”, in Soil Dynamics and Earthquake Engineering, 22(9-12) (2002), pp. 1199-1208.
32
Schwab, J. & K.C. Topping & C.C. Eadie & R.E. Deyle & R.A. Smith. “Planning for Post-disaster Recovery and Reconstruction”, Chicago, IL: American Planning Association, 1998, pp. 483-484.
33
Srikanth, T. & R.P. Kumar & A.P. Singh & B.K. Rastogi & S. Kumar. “Earthquake Vulnerability Assessment of Existing Buildings in Gandhidham and Adipur Cities Kachchh, Gujarat (India)”, in European Journal of Scientific Research, 41(3) (2010), pp. 336-353.
34
UNECE. Self-made Cities. In Search of Sustainable Solutions for Informal Settlements in the United Nations Economic Commission for Europe Region, 2009, available at https://www.unece.org/fileadmin/DAM/publications/oes/SelfMadeCities.pdf
35
UN-Habitat. Slum Almanac 2015–2016: Tracking Improvement in the Lives of Slum Dwellers, 2015.
36
ORIGINAL_ARTICLE
فهم «میدان» بر مبنای اطوارِ معنایی آن
در این مقاله هدف فهم وجوهی از چیستی فضای «میدان» است که، در بستر زبان فارسی، به مثابۀ مظهری از زندگی فارسیزبانان، قابلبررسی است، و تحقق این مهم فقط با تعمق در واژۀ «میدان» و جستوجوی اطوار معنایی آن امکان مییابد. به این منظور، به سراغ واژهنامههای فارسی و متون تاریخی رفتهایم و اطوار معنایی «میدان» را با بهرهمندی از فنون حیطۀ زبانشناسی ــ چون یافتن حوزههای معنایی، کشف روابط مفهومی، و درک استعارهها ــ جستوجو کردهایم. با استنباط ریشهها، معنیها، ترکیبها، مفاهیم مرتبط (مترادف و متناظر و متقابل)، و استعارههای «میدان»، این مفهوم را در درون شبکهای از مفاهیمْ جای داده و معنادار کردهایم و به روش تفسیری، چیستی آن را روشنی بخشیدهایم. شبکۀ مفاهیم «میدان» زمانمند است و با گذر زمان تحول مییابد. با بررسی تحولات این شبکه به جستوجوی تاریخ مفهوم «میدان» پرداختهایم و در روند تحولات آن مطالعه کردهایم. مبتنی بر نتایج حاصلشده، «میدان»، به مثابۀ فضایی عمومی، حوزههای معنایی متعددی را شامل میشود که بر انواع مختلفی از کارکردها و صورتهای آن دلالت میکنند و ضمن روشن کردن نقش و غایت «میدان»، از انعطاف این مفهوم خبر میدهند. میدان، در کلانترین تعبیر، عرصۀ باز و گشادهای بوده که مجالی برای رویدادهایی بسیار متفاوت فراهم میآورده است، از خریدوفروخت، به مثابۀ امری روزمره و دائمی، تا برگزاری مراسم ویژه در ایامی خاص که بزنگاه مواجهۀ شاه و اعیان با رعایا میشده و سازوکار قدرت را تثبیت میکرده است. «میدان» ظرفی بوده که فرصت نمایاندن و عیان شدن، هنرنمایی، و رقابت را فراهم میآورده و صحنهای برای نمایش و داوری ترتیب میداده است. بررسی تاریخ این مفهوم، در دل شبکۀ مفاهیمش، از تحولی حکایت میکند که در تحول صحنۀ نمایش «میدان» ریشه دارد، وقتی مردم از تماشاچیانِ نمایشِ اعیان به بازیگرانِ صحنه تبدبل میشوند و میدان «عرصۀ اجتماع» ایشان خواهد بود.
https://soffeh.sbu.ac.ir/article_100505_9b22a788a0150afdcc7e9ed5bf0aa4f2.pdf
2020-11-21
113
125
10.29252/sofeh.30.3.113
میدان
معنی
زبان فارسی
شبکۀ مفهومی
تاریخ مفهوم
مهنام
نجفی
mahnam.najafi@gmail.com
1
دانشجوى دکترى معمارى، دانشکدة هنر و معمارى، دانشگاه یزد
AUTHOR
رضا
شکوری
rezashakouri@gmail.com
2
استادیار دانشکدة معمارى و شهرسازى، دانشگاه هنر
LEAD_AUTHOR
آذرنوش، آذرتاش. تاریخ چوگان، در ایران و سرزمینهای عربی، تهران: نشر ماهی، 1392.
1
داعیالاسلام، محمدعلی. فرهنگ نظام، حیدرآباد دکن: دولت علیۀ دکن، [قرن 14].
2
اسدی طوسی، ابومنصور علی بن احمد. گرشاسبنامه، به کوشش حبیب یغمایی، تهران: بروخیم، 1317.
3
امیرمعزی، امیرالشعراء محمد بن عبدالملک نیشابوری. دیوان امیرالشعراء، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران: کتابفروشی اسلامیه، 1318.
4
ایرانشاه بن ابیالخیر. بهمننامه، به کوشش رحیم عفیفی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1370.
5
بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد. تاریخ بلعمی، به کوشش محمدتقی بهار و محمد پروین گنابادی، تهران: انتشارات ادارۀ کل نگارش وزارت فرهنگ، 1341.
6
بهار، محمدتقی. دیوان اشعار، تهران: نشر علم، 1381.
7
پیرنیا، محمدکریم. آشنایی با معماری اسلامی ایران، تهران: دانشگاه علم و صنعت، 1378.
8
توکلی، نازآفرین. تعامل رویدادهای مشروطه و تحولات فضایی تهران، پایاننامۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران، تهران: دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، 1395.
9
جمالی یزدی، ابوبکر مطهر. فرخنامه، به کوشش ایرج افشار، تهران: فرهنگ ایرانزمین و امیرکبیر، 1346.
10
دولتشاه سمرقندی، امیر دولتشاه بن علاءالدوله بختیشاه غازی. تذکرة الشعرا، به کوشش ادوارد براون، تهران: اساطیر، 1382.
11
صفای اصفهانی. دیوان اشعار حکیم صفای اصفهانی، به کوشش احمد سهیلی خوانساری. تهران: اقبال و شرکا، 1337.
12
صفوی، کوروش. «نگاهی به نظریۀ حوزههای معنایی از منظر نظام واژگان زبان فارسی»، در مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، ش 40 (بهار 1383)، ص 1-11.
13
ــــــــ . آشنایی با معنیشناسی، تهران: پژواک کیهان، 1385.
14
ــــــــ . استعاره، تهران: نشر علمی، 1396.
15
طرسوسی، ابوطاهر محمد بن حسن بن علی بن موسی. دارابنامۀ طرسوسی، به کوشش ذبیحالله صفا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1344.
16
سعدی، مصلح بن عبدالله. غزلیات، تصحیح محمدعلی فروغی. تهران: اقبال، نامعلوم.
17
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم. دیوان سنایی غزنوی، به کوشش محمدتقی مدرس رضوی، تهران: ابنسینا، 1341.
18
شاه نعمتالله ولی، نعمةالله بن عبدالله. کلیات اشعار شاه نعمتالله ولی، به کوشش جواد نوربخش، تهران: انتشارات خانقاه نعمتاللهی، 2535.
19
شمیسا، سیروس. نگاهی تازه به بدیع، تهران: میترا، 1386.
20
فرخی یزدی، محمد. دیوان فرخی یزدی، به کوشش حسین مکی، تهران: امیرکبیر، 1341.
21
فردوسی، ابوالقاسم منصور بن حسن. شاهنامۀ فردوسی، 7 ج، به کوشش ژول مول، تهران: سخن و نشر علم، 1378.
22
قائممقام فراهانی، میرزا ابوالقاسم. منشآت قائممقام، به کوشش جهانگیر قائممقامی، تهران: ابنسینا، 1337.
23
گرگانی، فخرالدیناسعد. ویس و رامین، به کوشش ماگالی تودوا و الکساندر گواخاریا، تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1349.
24
لیکاف، جرج و مارک جانسون. استعارههایی که با آنها زندگی میکنیم، ترجمۀ هاجر آقاابراهیمی، تهران: نشر علم، 1394.
25
مسعود سعد سلمان. دیوان اشعار، ج1، به کوشش مهدی نوریان، اصفهان: کمال، 1364.
26
معین، محمد. «فرهنگهای فارسی»، در هنر و مردم، ش 52 (بهمن 1345)، ص 2-5.
27
مولوی بلخی، جلالالدین محمد. کلیات شمس یا دیوان کبیر، به کوشش بدیعالزمان فروزانفر، تهران: امیرکبیر، 2536.
28
ناشناس. تاریخ عالمآرای صفوی، به کوشش یدالله شکری، تهران: اطلاعات، 1363.
29
یغمای جندقی، ابوالحسن بن ابراهیمقلی. مجموعۀ آثار یغمای جندقی، ج2، به کوشش علی آلداوود، تهران: توس، 1362.
30
Diem, Carl. Asiatische Reiterspiele, Hildesheim: Olms Press, 1982.
31