نیما ولی بیگ؛ ساناز رهروى پوده؛ افروز رحیمی آریایی
دوره 26، شماره 2 ، تیر 1395، ، صفحه 85-104
چکیده
گنبدهای دوپوستۀ گسسته در گذر زمان فرم‌های متنوع گوناگون در بخش اجزای اتصال‌دهندۀ خود داشته‌اند. با تحلیل فرایند ساخت و بررسی هندسۀ فرمی آنها به جلوگیری از فراموشی و از دست رفتن مهارت‌های استادکاری در ساخت آنها کمک خواهد شد. در پژوهش حاضر باور بنیادین این است که فرم نهایی اجزای تشکیل‌دهندۀ گنبدهای دوپوسته گسستۀ نار شاخص شهر ...
بیشتر
گنبدهای دوپوستۀ گسسته در گذر زمان فرم‌های متنوع گوناگون در بخش اجزای اتصال‌دهندۀ خود داشته‌اند. با تحلیل فرایند ساخت و بررسی هندسۀ فرمی آنها به جلوگیری از فراموشی و از دست رفتن مهارت‌های استادکاری در ساخت آنها کمک خواهد شد. در پژوهش حاضر باور بنیادین این است که فرم نهایی اجزای تشکیل‌دهندۀ گنبدهای دوپوسته گسستۀ نار شاخص شهر اصفهان، به شکل مستقیم از نوع چینش آجرها و چگونگی قرارگیری کلاف‌ها از یک سو و توانمندی استادکارها نسبت به دانش هندسه عملی و نظری، از سوی دیگر، تأثیر می‌پذیرد. در این پژوهش تلاش است که با معرفی اجزای گنبد و بررسی نمونه‌هایی از گنبدهای دوپوستۀ گسستۀ نار در اصفهان، ویژگی‌های هندسی و چگونگی جزئیات اجرایی و ساخت آنها بررسی شود. همچنین فرم‌های گوناگون کلاف‌های چوبی و خشخاشی‌ها و دلایل استفاده از آنها عرضه شده است. از مطالعات کتابخانه‌ای و مشاهدات میدانی بهره برده شده و سپس تصاویر و ترسیم‌های نگارندگان، که از سوی استادکاران محلی اصلاح شده، ارائه شده است. یکی از یافتههای این مقاله تدوین شناسایی دقیق اجزا و چگونگی چیدمان آجر در گنبدهای دوپوستۀ گسستۀ نار است، از دیگر نتایج شناخت تفاوت در خلاقیت معمار محلی است که باعث ایجاد تمایز در ویژگی‌های هندسی و ساختاری این گنبدها (از جمله تنوع فرمی و اجرایی در خشخاشی‌ها و کلاف‌های چوبی) شده است. همچنین مشخص شد که برخلاف باورهای پیشین، گاهی در دهانه‌های کوچک قفل و بستی بین خشخاشی و پوستۀ بیرونی به کار برده نمی‌شود. علاوه بر آن مشخص گردید خشخاشی‌ها باید به صورت کامل و همراه با خود گنبد اجرا شوند و در صورت اجرای آنها به صورت نیمه، نیروهای وارده و عکس‌العمل متفاوت در ترازهای مختلف ایجاد خواهد شد و پوستۀ بیرونی ترک خواهد خورد.
بیتا حاجبی؛ احمد امین‌پور؛ محمدرضا اولیا؛ رضا ابوئی
دوره 26، شماره 1 ، فروردین 1395، ، صفحه 109-124
چکیده
محاسبات و ترسیم و ایجاد الگوهای نقوش هندسی در گذشته از سوی استادکاران انجام میشده و از نسلی به نسلی سینه به سینه منتقل و گاهی مفقود و یا به دست فراموشی سپرده شده است. به طوریکه بعضاً طراحی گره‌های جدید و یا مرمت گره‌های آسیب‌دیدۀ تاریخی برای اکثر دست‌اندرکاران کنونی ساخت و مرمت گره چه در کاشی‌کاری و چه نجاری و صنایع دیگر ...
بیشتر
محاسبات و ترسیم و ایجاد الگوهای نقوش هندسی در گذشته از سوی استادکاران انجام میشده و از نسلی به نسلی سینه به سینه منتقل و گاهی مفقود و یا به دست فراموشی سپرده شده است. به طوریکه بعضاً طراحی گره‌های جدید و یا مرمت گره‌های آسیب‌دیدۀ تاریخی برای اکثر دست‌اندرکاران کنونی ساخت و مرمت گره چه در کاشی‌کاری و چه نجاری و صنایع دیگر کاری دشوار است.برای رفع این مشکل نگارندگان با مطالعۀ نقوش هندسی و تدقیق در روابط ریاضی و مثلثاتی خطوط بین آنها روشهای جدید پارامتریک را ابداع و پیشنهاد می‌کنند که با تغییر پارامترها می‌توان خروجیهای مختلفی از یک فرمول را دید. به‌نوعی می‌توان گفت که با استفاده از طراحی پارامتریک می‌توان از رایانه انتظار نوآوری داشت و به نقوشی دست یافت که در ذهن ما قبل از این نبوده است.به منظور حصول اطمینان از جوابدهی این روشهای نوینْ گره کند طبل قناس مطالعه و طراحی شد. با روشهای پارامتریک جدید در این مقالهْ رسم نقوش هندسی اعم از سنتی و جدید و همچنین مرمت نقوش هندسی سنتی آسیب‌دیده در ابنیه تاریخی امکان پذیر است.در این مقاله سؤال اصلی این است که چگونه می‌توان به راهکارهای دیگری غیر از ترسیم گره به روشهای معمول سنتی دست یافت که امکان رسم گره‌های جدید و متنوع را فراهم کند. هدف از این پژوهش یافتن راههای تازه برای رسم و مرمت گره‌ها است. مطالعۀ این پژوهش تحلیلی‌ـ قیاسی و روش آن یافته‌اندوزی، جستجو در روابط ریاضی و هندسی و مثلثاتی خطوط گره، به دست آوردن الگوریتم مناسب برای برنامه‌نویسی و رسم گره، و درنهایت مقایسۀ روشها بوده است. نتایج این تحقیق حاکی از موفقیتآمیز بودن روشهای پیشنهادی برای ترسیم گره کند، طبل قناس و بعضی گره‌های دیگر، بر روی سطوح صاف و منحنی دوبعدی و سه‌بعدی مثل کره و گنبد است. مزایای روشهای پیشنهادی چنین هستند: سرعت، دقت، و تنوع نقوش در ترسیم گره‌ها.
على عمرانى پور؛ اصغر محمد مرادى
دوره 21، شماره 4 ، دی 1390، ، صفحه 171-184
چکیده
اصفهان شهری است تاریخی که در سیر زمان چندین مرحله رشد و تحول شهری در آن تجریه شده است. این مراحل شامل شکل گیری ابتدایی این شهر تا دوران آل بویه سلجوقیان و تحولات دوره صفویه در ابتدای قرن یازدهم هجری می شود. در این نوشتار با توجه به حضور عامل طبیعی مهم و تأثیر گذاری چون زاینده رود بخشی از شهر تاریخی اصفهان در پیوند با شهر به بررسی سیر تحول ...
بیشتر
اصفهان شهری است تاریخی که در سیر زمان چندین مرحله رشد و تحول شهری در آن تجریه شده است. این مراحل شامل شکل گیری ابتدایی این شهر تا دوران آل بویه سلجوقیان و تحولات دوره صفویه در ابتدای قرن یازدهم هجری می شود. در این نوشتار با توجه به حضور عامل طبیعی مهم و تأثیر گذاری چون زاینده رود بخشی از شهر تاریخی اصفهان در پیوند با شهر به بررسی سیر تحول محیط طبیعی – تاریخی آن رودخانه پرداخته می شود.د این بررسی تأثیر و تآثرات حضور زاینده رود و طبیعت حاصل از حضور آن در دشت اصفهان بر شهر، در دوره تاریخی صفویه، مطالعه می شود. مدارک و اسناد این پژوهششامل متون تاریخی، سفرنامه های سیاحان داخلی و خارجی و تصاویر و نقشه های تاریخی از محیط طبیعی – تاریخی زاینده رود است. شناخت تعاملات شهر و زاینده رود در عهد صفوی و نیز استخراج مبانی نظری توسعه شهر اصفهان در خصوص این تعاملات از نتایج این پژوهش است که بنیانی را برای برنامه ریزی ها و طرحهای حفاظتی و توسعه شهری مرتبط با اصفهان عموما و زاینده رود به طور خاص فراهم میکند.
شهرام پوردیهیمى؛ بهادر زمانى؛ صمد نگین تاجى
دوره 21، شماره 3 ، مهر 1390، ، صفحه 5-16
چکیده
مسکن و محیط هاى مسکونى به عنوان انسانى ترین موضوع معمارى، تأمین کنندة نیازهاى متنوع انسان و زمینه ساز آرامش، سلامت، پرورش و خودشکوفایى انسان هاست؛ ولى از نظر صاحب نظران محیط هاى مسکونى از اواسط قرن نوزدهم به بعد در پاسخگویى به این نیازها توفیق چندانى نداشته اند. اگرچه از آن زمان اصلاح گرانى سعى کرده اند تا براى حل این نارسایى چاره ...
بیشتر
مسکن و محیط هاى مسکونى به عنوان انسانى ترین موضوع معمارى، تأمین کنندة نیازهاى متنوع انسان و زمینه ساز آرامش، سلامت، پرورش و خودشکوفایى انسان هاست؛ ولى از نظر صاحب نظران محیط هاى مسکونى از اواسط قرن نوزدهم به بعد در پاسخگویى به این نیازها توفیق چندانى نداشته اند. اگرچه از آن زمان اصلاح گرانى سعى کرده اند تا براى حل این نارسایى چاره اى بیندیشند با این وجود الگوهاى طراحى ارائه شده توسط آن ها نتوانسته است فرایندهاى مؤثر بر معانى متعدد از خانه را با نگرشى کامل و جامع تبیین کند. بنابراین تحقیق پیرامون ابعاد گستردة مفهوم خانه براى ارائة الگوهاى طراحى، ضرورى به نظر مى رسد. مقالة حاضر در نظر دارد تا با بازاندیشى رویکردهاى طراحى به مسکن و با بررسى محدودیت ها و توانمندى هاى آن ها به فرایندى پویا، که پاسخگوى نیازهاى انسانى و روش هاى متنوع زندگى باشد، دست یابد.براساس چنین هدفى این تحقیق از نوع بنیادى و بر ماهیت و روش تحقیق کیفى استوار است. تحقیق با چنین روشى به بازشناسى لایه هاى متعدد مفهوم خانه که بیانگر تنوع نیازهاى انسانى در لایه هاى اجتماعى- فرهنگى، زبان شناسانه، تاریخى، پدیدارشناختى، و روان شناختى است؛ مى پردازد و با دیدگاهى کل نگر تصاویر موجود از خانه را بررسى و در الگویى جامع جمع و ارائه کرده است. طراح با داشتن چنین دید جامعى از مفهوم خانه مى تواند فرایندهاى مؤثر بر مفهوم « خود- مکان » را که شامل تأثیرپذیرى از گذشته، حال و آینده مى شود ساکنان خانه را بازشناسد. چنین شناختى امکان تشخیص عوامل مؤثر و مرتبط با طراحى خانه براى یک فرد براساس نیازهاى همة دوره هاى زندگى آن شخص را فراهم مى کند.
لادن اعتضادى؛ بهزاد ملک پور
دوره 21، شماره 3 ، مهر 1390، ، صفحه 65-86
چکیده
تاریخ « شهر ایرانى » موضوع بسیار مهمى است، بدان دلیل که، شناخت آن باید در راستاى کشف و شناخت چیستى و چگونگى پدیدة شهر و شهرنشینى در تاریخ سرزمینى کهن باشد. اما تحقیق دراین موضوع قدمت چندانى ندارد، نخستین تحقیقاتى که، در نتیجه، مسائلى را در این زمینه مطرح کرده اند، پژوهش هایى هستند که بر اثر اهدافى دیگر شکل گرفت هاند؛ در حدود نیم ...
بیشتر
تاریخ « شهر ایرانى » موضوع بسیار مهمى است، بدان دلیل که، شناخت آن باید در راستاى کشف و شناخت چیستى و چگونگى پدیدة شهر و شهرنشینى در تاریخ سرزمینى کهن باشد. اما تحقیق دراین موضوع قدمت چندانى ندارد، نخستین تحقیقاتى که، در نتیجه، مسائلى را در این زمینه مطرح کرده اند، پژوهش هایى هستند که بر اثر اهدافى دیگر شکل گرفت هاند؛ در حدود نیم قرن پیش تحقیق در جستجوى علل عقب ماندگى ایران منجر به پژوهش ها و نظریه پردازى هایى در موضوع زندگى اجتماعى در ایران و به تبع آن در موضوع شهرنشینى ایران شد. این تحقیقات عمدتاً بر مبناى رو شهاى کلاسیک علمى با محور تحلیل شیوة تولید» شرایط اقتصادى شکل گرفته اند و بعضاً بر مبناى نظریة و تبیین شهر و « زندگى جامعة ایرانى » مارکس به تحلیل « آسیایى شهرنشینى ایرانى پرداخته اند. تحقیقات متأخر هم، که مستقیماً به موضوع شهر در ایران پرداخته و نظری ههایى را در این زمینه مطرح کرده اند نیز، متکى بر بینش و روش علمى حاکم بر تحقیقات پیشین هستند. گذشتگان « زندگى اجتماعى » با توجه به هدف علمِ تاریخ که شناخت است و با این باور که شهر ایرانى یک پدیدة تاریخى است و پیچیدگی هایى دارد که، با رو شهاى تقلیل گراى علمى نمى توان به شناخت و تبیین درست آن نائل شد، به نظر مى رسد که پژوهش در تاریخ شهر ایرانى نیازمند بینش و روشى متفاوت از آن چیزى است که تاکنون اعمال شده است، به بیان دیگر رویکردى لازم است که بتواند پرده از مردمانى که وابسته به تاریخى بسیار کهن بود هاند « زندگى اجتماعى » زوایاى گوناگون برگیرد، یعنى ماهیتى تأویلگرا و پدیدارشناختى، جامع، و کلنگر داشته باشد. امروزه رویکرد ساختارگرا در علم انسانشناسى فرهنگى و نیز دیدگاه سیستمى در تحقیقات شهرى، زمینة علمى مناسب این نوع پژوهش را فراهم کرد هاند. ساختارگرایى خود نامیده است. « انسانشناسى تاریخى » مبحثى در علم تاریخ دارد که استروس آن ر ا علمى که روشهاى تحقیق در تاریخ و اسطوره را به هم نزدیک میکند و راهگشاى تحقیقات تاریخى در جوامعى است که، تاریخ آنها با اساطیر پیوند دارد. مقالة حاضر نشان می دهد که پژوهش در پدیده تاریخى شهر ایرانى، تحقیقى بر است که، به علت مباحث خاص فرهنگى، « شهر ایرانى » محور کشف و فهم معناى حضور همزمان شیو ه هاى مختلف زندگى اجتماعى در سرزمینى با ویژگى هاى اقلیمى پیچیده و متنوع، و قدمت زیاد و پیوند تاریخ و اسطوره در آن، درگیر غوامضى است که فرا رفتن از رویکردهاى علمى کلاسیک و روى آوردن به مباحث علمى متأخر در حوزة انسانشناسى فرهنگى و انسانشناسى تاریخى را ایجاب مى کند
سمیه فدایی نژاد؛ جلیل حبیب اللهیان
دوره 21، شماره 3 ، مهر 1390، ، صفحه 147-158
چکیده
بافتهاى فرسودة شهرى به دلیل نارسایی های کالبدى، کمبود خدمات و زیرساختهاى شهرى مناسب از یک سو، و شرایط نامطلوب زیست محیطى، مسائل اجتماعى فرهنگى و اقتصادى از دیگر سوى، به شدت نیازمند اقدامات همه جانبه براى توسعه و به بیان هستند. علیرغم مواد برنامه هاى سوم و « بهسازى و بازآفرینى » بهتر چهارم توسعة کشور و تسهیلات پیشبینى شده در تبصرة ...
بیشتر
بافتهاى فرسودة شهرى به دلیل نارسایی های کالبدى، کمبود خدمات و زیرساختهاى شهرى مناسب از یک سو، و شرایط نامطلوب زیست محیطى، مسائل اجتماعى فرهنگى و اقتصادى از دیگر سوى، به شدت نیازمند اقدامات همه جانبه براى توسعه و به بیان هستند. علیرغم مواد برنامه هاى سوم و « بهسازى و بازآفرینى » بهتر چهارم توسعة کشور و تسهیلات پیشبینى شده در تبصرة شش قانون بودجه، که نشان دهندة توجه دولت به موضوع بهسازى، نوسازى، و بازسازى بافتهاى فرسودة شهرى است، هنوز اقدامات جامع و قابل قبولى به لحاظ مقیاس و عملکرد، که بتوان آن را یک الگو دانست، انجام نشده است. از آنجایى که مسائل بافتهاى شهرى ما در ابعاد اقتصادى، اجتماعى فرهنگى وکالبدى، با ویژگیهاى بافتهاى مشابه در سایر کشورها متفاوت است، نمیتوان اقدامات و راه حلهاى آنها را عیناً تکرار کرد. راهکارها براى هرگونه اقدام در بافتها، باید همه جانبه، بومى شده، و در عین حال متنوع و بر مبناى استراتژ یهاى روشن مدیریتى باشند. با توجه به موارد ذکر شده، ضرورت تدوین یک سند ملى به منظور اقدام متفق و متحد نهادهاى مسئول به منظور بهسازى و بازآفرینى بافتهاى فرسوده و پیشگیرى از توسعة روزافزون این بافتها، بیش از پیش دیده مى شود، در مقالة حاضر ضمن بررسى نتایج و نواقص حاصل از اقدامات بهسازى و بازآفرینى بافتهاى فرسوده در ایران، ضرورت استقرار مدیریت ویژه را در سه سطح؛ مدیریتهاى کلان (سازما نهاى متولى)، مجریان طرح (مدیریتهاى ستاد هدایتى) و مدیریتهاى ویژة اجرایى- عملیاتى (توسعه گرها)، به منظور اقدام در بافتهاى فرسوده مطرح مى شود و در این باره چند اقدام اصلى، که باید به صورت توامان براى سهولت دستیابى کشور به یک «سند ملی» در امرچگونگی مواجهه و اقدام در بافتهای فرسوده شهری» انجام گیرد، تشریح میشود.
ژیلا سجادى؛ رحمت الله منشى زاده؛ بهزاد حبیبى
دوره 21، شماره 3 ، مهر 1390، ، صفحه 175-190
چکیده
رشد سریع جمعیت شهر تهران به دنبال تحولات اقتصادى، اجتماعى، و سیاسى شور از دهة 1340 به بعد، اشباع فضایى محدودة قانونى این شهر را تسریع کرد. نتیجتاً و با افزایش سریع قیمت زمین در این محدوده، اقشار ک مدرآمد شهرى، مهاجرین، و بسیارى از فعالیتها به حاشیة شهر رانده شد. بنا بر این در ضمن ادامة توسعه افقى شهر، جزایرى از تجمع جمعیت و فعالیت در نقاط ...
بیشتر
رشد سریع جمعیت شهر تهران به دنبال تحولات اقتصادى، اجتماعى، و سیاسى شور از دهة 1340 به بعد، اشباع فضایى محدودة قانونى این شهر را تسریع کرد. نتیجتاً و با افزایش سریع قیمت زمین در این محدوده، اقشار ک مدرآمد شهرى، مهاجرین، و بسیارى از فعالیتها به حاشیة شهر رانده شد. بنا بر این در ضمن ادامة توسعه افقى شهر، جزایرى از تجمع جمعیت و فعالیت در نقاط حاشیة شهر پدید آمد که وجه ممیزة آنها نسبت به نقاط درونى محدودة قانونى، ارزانى قیمت زمین و ساخ توساز بدون ضابطه و خودرو بود. ارزانى قیمت زمین و فقدان نظارت بر ساخ توسازها، از عوامل جاذب مناطق حاشیة تهران براى استقرار بیشتر کارگا هها، انبارها، و فعالی تهاى صنعتى و اسکان اقشار ک مدرآمد و آسی بپذیر اجتماعى بودند. این عوامل پای هگذار شک لگیرى و تبدیل مناطقى چون منطقة هفده تهران به مناطق پرتراکم و معض لدار شهرى از نظر اجتماع ى فضایى (نقاط مسئل هدار شهرى) بوده است. این در حالى است که ساما ندهى فضایى و پایدارى اجتماعى در مناطق شهرى کشور بیش از هر وقت، ضرورت دارد.مستقر شدن اقشار کم درآمد شهرى و مهاجرینى که به تبع وضعیت اجتماعى اقتصادى خود، چاره اى جز اسکان در نقاط حاشیة شهر چون ناحیة مذکور نداشتند، سبب ساخت وسازهاى بدون ضابطه شد و فرسودگى آنها به دنبال تداوم فقر و ناتوانى ساکنین در بهسازى و نوسازى این مساکن و نبود تسهیلات و کمک هاى ویژه براى این منظور، زمینة مناسبى در افزایش مسائل اجتماعى را در آنها فراهم کرده است. این تحقیق با شناخت از علل فرسودگى و پیامدهاى اجتماعى فضایى ناشى از آن، با تأکید بر سیاست فقرزدایى و توانمندسازى و مشارکت براى بهبود وضعیت کالبدى فضایى محدودة تحت مطالعه پیشنهاداتى را مطرح کرده است.
سیدمحمد بهشتی
دوره 21، شماره 2 ، تیر 1390، ، صفحه 157-182
چکیده
هرگز از خود پرسیده ایدکه تهران کجا است؟ یا تهرانی ها چه مردمانی هستند؟ شاید تاکنون مجال چنین سؤالهایی برایتان فراهم نشده باشد یا دلیلی برای طرح این موضوعات نداشته اید
بیشتر
هرگز از خود پرسیده ایدکه تهران کجا است؟ یا تهرانی ها چه مردمانی هستند؟ شاید تاکنون مجال چنین سؤالهایی برایتان فراهم نشده باشد یا دلیلی برای طرح این موضوعات نداشته اید
کمال الدین نیکنامی؛ زهرا میراشه؛ مریم رمضانی
دوره 21، شماره 2 ، تیر 1390، ، صفحه 183-196
چکیده
اندیشۀ واقعی «مدل مجازی» باستان شناختی و ورود آن به حیطۀ مطالعات این رشته، با رواج روزافزون رایانه و استفادۀ گسترده از آن آغاز شده است. واقع گرایی «مدل مجازی» در ارتباط و وابستگی مستقیم با کیفیت و کمیت های موجود داده های باستان شناختی است. تجسم واقعیت یا واقعیت مجازی نه تنها چهارچوبی روش شناختی برای به کار گیری تکنیکهای ...
بیشتر
اندیشۀ واقعی «مدل مجازی» باستان شناختی و ورود آن به حیطۀ مطالعات این رشته، با رواج روزافزون رایانه و استفادۀ گسترده از آن آغاز شده است. واقع گرایی «مدل مجازی» در ارتباط و وابستگی مستقیم با کیفیت و کمیت های موجود داده های باستان شناختی است. تجسم واقعیت یا واقعیت مجازی نه تنها چهارچوبی روش شناختی برای به کار گیری تکنیکهای گوناگون تجسمی دارد، بلکه به دنبال آن، تلاش وسیعی نیز برای یافتن معانی صحیح و چگونگی ایجاد رابطه بین سیستم های واقعی و مجازی صورت می پذیرد. نتیجۀ نهایی این رابطه تنها تولید یک تصویر انفعالی از واقعیت نیست، بلکه ایجاد مدل مجازی فعالی است، و به صورت واقعی باستان شناسان را در انجام تحقیقات، بازسازی، و تحلیلهای باستان شناختی یاری میکند. رویکرد بازسازی مجازی ترسیم کمیت انتزاعی هر دادۀ باستا نشناختی است، به صورت نمایش گرافیکی(نمایش هندسی فضایی) و یا نمایش عددی کلان از اندیشه های علمی و نتایج حاصله از آن، که درک پیچیدگ یهای آن را آسانتر می کند. نکتۀ مهم این است که بازسازی مجازیْ تکنیک سادۀ نمایشی نیست،تشریحی است و این توانایی از ترکیب روش تجسمی با ابزار بلکه ابزاری کاملا مدیریت و هدایت داده های باستان شناختی حاصل میشود. داده های عملیاتی این تحقیق از کاو شهای باستان شناسیِ کیی از مهم ترین آثار دورۀ ساسانی (نیایشگاه بندیان) از درگز خراسان رضوی به دست آمده است، که به طور مکرر انتشار می یابد.
کامبیز حاجی قاسمی
دوره 21، شماره 1 ، فروردین 1390، ، صفحه 7-18
چکیده
در سخن گفتن از «معماری اسلامی ایران »، باور متعلق این معماری را به اسلام و ایران دربطن خود دارد. در این مقاله کوشش میشود مفاهیم معماری وابسته به ایران و معماری متصف به اسلام روشن شود و در عین حال پاسخی برای این سؤال مهم یافت شود که راه فهم این معماری از کجا میگذرد؟ و آیا با مطالعه در آنچه این معماری از اسلام و ایران گرفته است ، می ...
بیشتر
در سخن گفتن از «معماری اسلامی ایران »، باور متعلق این معماری را به اسلام و ایران دربطن خود دارد. در این مقاله کوشش میشود مفاهیم معماری وابسته به ایران و معماری متصف به اسلام روشن شود و در عین حال پاسخی برای این سؤال مهم یافت شود که راه فهم این معماری از کجا میگذرد؟ و آیا با مطالعه در آنچه این معماری از اسلام و ایران گرفته است ، می توان به درک غایی از آن رسید؟به این ترتیب در ابتدا از اهمیت این دورۀ تاریخی معماری و لزوم مطالعه روی آن در شرایط فعلی گفته و از چگونگی نزدیک شدن به آن سؤال می شود. در ادامه، برای روش نتر شدن موضوع، معنای سه مقولۀ «معماری و تاریخ معماری »، « اسلام و معماری اسلامی»، و «ایران و معماری ایرانی» و پاسخ سؤال چگونگی فهم این معماری در آنها دنبال و آنگاه برای یافتن پاسخ، به شروط لازم شناخت معماری اشاره و نحوۀ نزدیک شدن به «واقعۀ اصلی معماری» ، در هر معماری، مداقه می شود. سپس به معماری و بستر فرهنگی آن و اینکه شناخت بستر فرهنگی در درک غایی یک معماری چه نقشی دارد پرداخته ودر آخر مطالب جمع بندی میشود.
ناصر نوروززاده چگینی؛ لیلا فاضل
دوره 21، شماره 1 ، فروردین 1390، ، صفحه 61-78
چکیده
زندگی اجتماعی انسان در هر عصر کلیات پیچیده و درهم تنید ه ای است که وجوه مختلف ساختاری آن همزمان و در ارتباط با کیدیگر معنا می‌یابد. با تشکیل سلسلۀ ساسانی در 224 میلادی و ایجاد تحولی عظیم، حرکتی شگرف در تمام ابعاد جامعه رخ داد و تجارت از ارکان مهم پاسخگویی به نیازهای آن جامعۀ مولد و پویا گشت. در این زمان ایران پل تجاری شرق و غرب شد وکشمکش ...
بیشتر
زندگی اجتماعی انسان در هر عصر کلیات پیچیده و درهم تنید ه ای است که وجوه مختلف ساختاری آن همزمان و در ارتباط با کیدیگر معنا می‌یابد. با تشکیل سلسلۀ ساسانی در 224 میلادی و ایجاد تحولی عظیم، حرکتی شگرف در تمام ابعاد جامعه رخ داد و تجارت از ارکان مهم پاسخگویی به نیازهای آن جامعۀ مولد و پویا گشت. در این زمان ایران پل تجاری شرق و غرب شد وکشمکش های نظامی بسیاری که برای کسب موقعیت برتر اقتصادی میان ملت ها رخ داد، بخش مهمی از تاریخ آن زمان را رقم زد. پیرو این حرکت و بر پایۀ اعتقادات دینی، شهرهای بسیاری به دست فرمانروایان این سلسله پایه ریزی شد که هر یک به عنوان قلبی تپنده،حیاتش را مدیون را ههایی بود که به آن وارد و یا از آن خارج میشد.در این میان فارس به سبب آنکه زادگاه و کانون دینی این سلسله بود، و نیز به سبب داشتن ارتباط با دریا و غنای طبیعی، از سهمی ویژه در این باره برخوردار شد و شاه راه هایی چند در آن شکل گرفت 3. مطالعۀ هر بخش از این شاهراه ها می تواند به روشن شدن بخشی از زوایای ناشناخته این فرهنگ بینجامد
محمدصادق میرزاابوالقاسمی
دوره 21، شماره 1 ، فروردین 1390، ، صفحه 79-88
چکیده
بقایای مسجد و کاروانسرایی از قرن هفتم و هشتم هجری،در جلگۀ باستانی پاسارگاد، برجای مانده است. مصالح هر دو بنا را از بقایای آثار پیشین در محوطه فراهم کرده اند. بر چندین کتیبۀ مکشوفه از مسجد نام اتابک سعد بن زنگی نقش بسته است. این مکان به «ملک سلیمان » مشهور است و نسبت یافتن اتابکان به «وارث ملک سلیمان » حاکی از اهمیت این مکان ...
بیشتر
بقایای مسجد و کاروانسرایی از قرن هفتم و هشتم هجری،در جلگۀ باستانی پاسارگاد، برجای مانده است. مصالح هر دو بنا را از بقایای آثار پیشین در محوطه فراهم کرده اند. بر چندین کتیبۀ مکشوفه از مسجد نام اتابک سعد بن زنگی نقش بسته است. این مکان به «ملک سلیمان » مشهور است و نسبت یافتن اتابکان به «وارث ملک سلیمان » حاکی از اهمیت این مکان در آن دوره است. با توجه به تاریخ یکی از این کتیبه ها و تاریخ درگاه غربی، بنای مسجد را در رمضان سال ۶۱۲ ق آغاز کرده اند و مدت ساخت آن نزدیک به یک دهه بوده است. محراب این مسجد را بر دیوار جنوبی اتاقک آرامگاه تراشیدهاند. در پا کسازی محوطۀ اطراف آرامگاه کورش سنگها و ستون های مسجد برچیده میشود. تعدادی از سنگ قبرهای مکشوفه از این مکان، اکنون در موزۀ تخت جمشید و موزۀ سنگ شیراز )هفت تنان) است. قدیمی ترین این سنگ ها از قرن سوم و چهارم باز مانده است. پاسارگاد مزار خانوادگی اتابکان نیز بود. کاروانسرای پاسارگاد نیز در سمت شمالی آرامگاه کورش ساخته شده است. دو قطعه از کتیبه های این بنا به دست آمده که بر یکی لقب شاهشجاع «السلطان المطاع ابوالفوارس » دیده می شود. در دورۀ اسلامی نقش مذهبی و تقدس بسیاری از بناهای پیشین چون پرستشگاه ها و آرامگاهها حفظ شده و برخی به سبب فراموشی یا صیانت از هجوم بیگانگان تغییر نام یافت. چندی از این بناها را به سلیمان نبی(ع) منسوب کرده اند و به «ملک سلیمان » یا «تخت سلیمان » همچنان مشهور است. جلگۀ باستانی پاسارگاد نمونه ای از این دست است. این جلگه در شمال غربی فارس و دردامنۀ رشته کو ههای زاگرس گسترده است. آرامگاه کورش، مهمترین بنای جلگه، را در دوران اسلامی «قبر مادر سلیمان » نامیده اند و جلگۀ پاسارگاد نیز به «مشهد سلیمان» ،« مشهد مرغاب » و «مشهد ام النبی » خوانده شده است.
مجتبی حسینعلی پور؛ ناصر شهسواری؛ فرزانه منتظری
دوره 21، شماره 1 ، فروردین 1390، ، صفحه 89-98
چکیده
یکی از رو یکردهای مدیریت پروژه، مدیریت منابع انسانی است. از مهم ترین وظایف این مدیریت ایجاد تیم پروژه و بررسی روند تکامل آن است. مبحث مدیریت پروژه و رویکردهای آن در ایران، در سالهای اخیر بسیار در سازمان ها مطرح شده است و در این بین مدیریت منابع انسانی یکی از ارکان مهم در دستیابی به موفقیت پروژه ها و سازمان هاست. امروزه به چگونگی تشیکل ...
بیشتر
یکی از رو یکردهای مدیریت پروژه، مدیریت منابع انسانی است. از مهم ترین وظایف این مدیریت ایجاد تیم پروژه و بررسی روند تکامل آن است. مبحث مدیریت پروژه و رویکردهای آن در ایران، در سالهای اخیر بسیار در سازمان ها مطرح شده است و در این بین مدیریت منابع انسانی یکی از ارکان مهم در دستیابی به موفقیت پروژه ها و سازمان هاست. امروزه به چگونگی تشیکل تیم در پروژ ه ها بسیار توجه میشود. تیم از مجموعه ای از افراد با هدف مشترک تشکیل میشود که پس از شکل گیری یک پروژه بر اساس تخصص های مختلف گرد هم می آیند و هر یک انجام قسمتی از پروژه را عهده دار و پس از تکمیل آن نیز افراد از تیم جدا میشوند. به این منظور هدف این مقاله بررسی مفاهیم و روند شکل گیری تیم، شناخت تیم در مرحلۀ ساخت بنای بلند، و بررسی مشکلات و موانع ایجاد تیم ساخت در این نوع پروژه ها است
فرخ مشیری
دوره 21، شماره 1 ، فروردین 1390، ، صفحه 135-154
چکیده
مشارکت عمومی به مفهوم نقش داشتن عموم مردم در تصمیم گیری سیاسی است، به ویژه در آن دسته از سیاس تها که به طور مستقیم بر آنان اثر خواهد گذارد؛ از این رو، فرایند صاحب نقش کردن مردم، دارای معارض در گرایشهای مرکزگرا و مرکززدا در حکومت محلی است. تجربه نشان داده است که مردم می توانند در سطح های فراتر از محله و شهر خود نیز مشارکت مؤثری در تصمیم ...
بیشتر
مشارکت عمومی به مفهوم نقش داشتن عموم مردم در تصمیم گیری سیاسی است، به ویژه در آن دسته از سیاس تها که به طور مستقیم بر آنان اثر خواهد گذارد؛ از این رو، فرایند صاحب نقش کردن مردم، دارای معارض در گرایشهای مرکزگرا و مرکززدا در حکومت محلی است. تجربه نشان داده است که مردم می توانند در سطح های فراتر از محله و شهر خود نیز مشارکت مؤثری در تصمیم سازیها داشته باشند. این مقاله اولاً به بیان همه جانبۀ چیستی مشارکت وشرایط برپایی نظام تصمیم گیری مبتنی بر مشارکت، شامل مفهوم، طبقه بندی و چالش های مشارکت در منابع نظری مرتبط با کشورهای توسعه یافتۀ غربی می پردازد؛ ثانیاً، با تحلیل طبقه بندی های گوناگون مشارکت، نتیجه می گیرد که هرشکل از حکومت یا هرالگوی اقتصاد سیاسی دارای منظوری مشخص از مشارکت است و تنها از درجه ای از مشارکت که برآمده از آموزه های آن شکل و الگو است، حمایت می کند؛ ثالثاً، برای آشنایی با الگویی کامل از فرایند مشارکت مردمی، به خصوص در سطح منطقه ای، تجربۀ مدیریت مبتنی بر مشارکت در برنامه ریزی منطقه ای را در دانمارک در دهۀ 1970 ، که در دهه های بعد بررسی و نقد قرار شده است، معرفی میکند. این فرایند شامل مراحل برنامه ریزی و نقش مشارکت مردم در هر مرحله، روش های جلب مشارکت توسط شوراها، میزان مشارکت مردم، و اثر حضور مردم بر تصمیمات برنامۀ پیشنهادی است. مقاله به این نتیجه میرسد که: 1) مردم م یتوانند چه در برنامه های بلندمدت و چه در وسعت حوزۀ کلان شهری و منطقه ای در به وجود آمدن سناریوهای معقول و مقبول و در انتخاب گزینۀ بهینه تأثیر قاطع و قانع کننده ای دارا باشند؛ 2) اثر بخش بودن مشارکت عمومی بستگی دارد به توانایی و روشن اندیشی مدیران حکومتی و برنامه ریزان؛ 3) در صورت وجود زمان و اطلاعات کافی، سؤال های انتزاعی و پیچیده را نیز می توان به بحث گذاشت؛ 4) مشارکت می تواند نقش واسطه در ایجاد تماس های میان مسئولان دولتی داشته باشد، که معمولاً از یکدیگر دور هستند.
زهره فنی؛ مهدی نورمحمدی
دوره 21، شماره 1 ، فروردین 1390، ، صفحه 169-184
چکیده
به منظور مشارکت شهروندان درامر برنامه ریزی و مدیریت شهری نهاد شورای اسلامی شهر در سال 1377تشکیل شدو شروع به کار کرد. با تشکیل این نهاد تشکیلات جدیدی با ماهیتی دمکراتیک وارد نظام مدیریت شهری شد که می تواند زمینه مشارکت شهروندان را مهیا کند. از این رو، کارآمدی نهاد دمکراتیک شورا و با استفاده از نظریه حکمروایی خوب ، عملکرد شورای شهر ، مطالعه ...
بیشتر
به منظور مشارکت شهروندان درامر برنامه ریزی و مدیریت شهری نهاد شورای اسلامی شهر در سال 1377تشکیل شدو شروع به کار کرد. با تشکیل این نهاد تشکیلات جدیدی با ماهیتی دمکراتیک وارد نظام مدیریت شهری شد که می تواند زمینه مشارکت شهروندان را مهیا کند. از این رو، کارآمدی نهاد دمکراتیک شورا و با استفاده از نظریه حکمروایی خوب ، عملکرد شورای شهر ، مطالعه شده است. در این مطالعه مولفه های « مشارکت ، شفافیت و اطلاع رسانی ، پاسخگویی ، قانون مداری واثر بخشی » از دید شهروندان بررسی شد. 98 نفر از شهروندان در نمونه آماری از جامعه سلطانیه و 15 نفر اعضای شورای شهر طی سه دوره فعالیت انتخاب شدند. روش این تحقیق با تحویل دو نوع پرسشنامه به شهروندان و مسئولان و نیز تحلیل کمی و محتوایی مصوبات شورای شهر طی سه دوره فعالیت است . تحلیل داده های مطالعه نشان می دهد که محدودیت اختیارات ، کمبود منابع مالی ، ابهام در ارتباط شورا با ارگان های دولتی محلی (به ویژه سازمان میراث فرهنگی ) عوامل بیرونی و فقدان دانش توسعه شهری و دید راهبردی اعضای شورا عوامل درونی ای هستند که منجر به ناکارآمدی شوراها شده است. هر چند مدت زمان زیادی از عمر شورا در ایران نمی گذرد و این نهاد برای نهادینه شدن نیاز به زمان دارد، باید توجه داشت تجربه اندوزی با این اختیارات محدود و تصمیم گیری بدون تمرکز زدایی واقعی ، نتیجه ای جز سلب اعتماد روزافزون مردم نسبت به شورای شهر در پی نخواهد داشت .
حمیدرضا خویی؛ محمدرضا گراوندپور
دوره 20، 3-4 ، دی 1389، ، صفحه 5-22
چکیده
باغ تخت، باغی با قریب هزار سال سابقه، در اواسط عهد قاجاریان، بسیار باشکوه بود. این باغ شاهی چون اریکه ای بر بالای شهر نشسته بود. سه عرصه "باغ استخر"، "باغ مطبق" و "باغ خلوت" در حکم مقدمه و میانه و موخره آن بودند. از یک نظر، "باغ خلوت" معتبرترین عرصه بود، اما از نظر دیگر سه عرصه باغ رقیب هم بودند. باغ تخت چون باغ های پی در پی ایرانی، مضمون "عالم ...
بیشتر
باغ تخت، باغی با قریب هزار سال سابقه، در اواسط عهد قاجاریان، بسیار باشکوه بود. این باغ شاهی چون اریکه ای بر بالای شهر نشسته بود. سه عرصه "باغ استخر"، "باغ مطبق" و "باغ خلوت" در حکم مقدمه و میانه و موخره آن بودند. از یک نظر، "باغ خلوت" معتبرترین عرصه بود، اما از نظر دیگر سه عرصه باغ رقیب هم بودند. باغ تخت چون باغ های پی در پی ایرانی، مضمون "عالم اندر عالم" را ظاهر می کرد، لیکن سه عرصه اش منسجم بود. "شاه نشین"، که میان "باغ خلوت" و "باغ مطبق" نشسته بود، ناظر به همه جا بود و در ترکیب با "باغ مطبق" ساختمانی بزرگ و پله پله می نمود که همه بستر را تملک می کرد. ایوان دورویه ی آن گویی "عالم صغیر" همه باغ بود. "باغ مطبق" با هفت سکو هفت خانی با معانی بسیار برپا کرد. "باغ مطبق" فرد را به بالا و پایین و یمین و یسار می کشاند تا تنوع بی مانندی از چشم اندازها را ببیند. "کلاه فرهنگی" ها جلوه دیگری از تنوع مناظر و نیم رخ باغ را عرضه می کردند. پرداخت باغ مطبق، با لطایف گوناگون و مخالف خوانی های شیرین، طرحی در پیوند با اندیشه کلی آن بود. "باغ منطبق" به همراه دو عرصه دیگر باغ پر از درس طراحی معماری و طراحی فضای باز بود.
افرا غریب پور
دوره 20، 3-4 ، دی 1389، ، صفحه 31-40
چکیده
آنچه امروزه عملکرد می خوانیم حاصل تعاریف نظری در آرا و نظریه های معماران و صاحب نظران تاریخ نظریه پردازی معماری و به ویژه در قرن بیستم است. تامل در چیستی این مفهوم و فهم معنای حقیقی آن نیازمند مطالعه چیستی آن در آرای بزرگانی است که سهم عمده ای در تحول مفاهیم بنیادین نظریه پردازی معماری داشته اند. این مقاله می کوشد تا با مطالعه آرای لویی ...
بیشتر
آنچه امروزه عملکرد می خوانیم حاصل تعاریف نظری در آرا و نظریه های معماران و صاحب نظران تاریخ نظریه پردازی معماری و به ویژه در قرن بیستم است. تامل در چیستی این مفهوم و فهم معنای حقیقی آن نیازمند مطالعه چیستی آن در آرای بزرگانی است که سهم عمده ای در تحول مفاهیم بنیادین نظریه پردازی معماری داشته اند. این مقاله می کوشد تا با مطالعه آرای لویی کان در باب معماری، به بررسی و تبیین چیستی مفهوم عملکرد در آرای او بپردازد. این مقاله در دو بخش اصلی ارائه می شود. در بخش نخست، اندیشه لویی کان در باب معماری مطالعه و بررسی می شود. در این بخش، بر اساس واژه ها و اصطلاحات بنیادینی که لویی کان به خود به کار برده است و مطالعه دیدگاه های نظری او، زیر بنای فلسفی تفکر او در باب معماری تفسیر می شود. در بخش دوم، بر اساس اندیشه لویی کان در باب معماری، تلاش می شود تا مفهوم عملکرد تفسیر تبیین شود. این مطالعه بستر نظری ای برای مطالعه بنیادین در باب مفهوم عملکرد در نسبت با معماری را فراهم می آورد.
عطیه رشید نجفی
دوره 20، 3-4 ، دی 1389، ، صفحه 61-74
چکیده
حمام های بسیاری در دوره ایلخانان در تبریز ساخته شد، ولی قدمت حمام های قدیمی موجود در تبریز به دوران قاجار و پس از آن یعنی بعد از زلزله ویرانگر 1194 ق می رسد. بعد از زلزله 1194 ق حاکم وقت تبریز نجفعلی خان دنبلی باروی جدیدی به دور شهر ساخت و احتمالا حمام هایی. حدود 100 سال بعد یکی از معتبرترین نقشه های شهر تبریز نقشه دارالسلطنه در 1297 ق تهیه شد. ...
بیشتر
حمام های بسیاری در دوره ایلخانان در تبریز ساخته شد، ولی قدمت حمام های قدیمی موجود در تبریز به دوران قاجار و پس از آن یعنی بعد از زلزله ویرانگر 1194 ق می رسد. بعد از زلزله 1194 ق حاکم وقت تبریز نجفعلی خان دنبلی باروی جدیدی به دور شهر ساخت و احتمالا حمام هایی. حدود 100 سال بعد یکی از معتبرترین نقشه های شهر تبریز نقشه دارالسلطنه در 1297 ق تهیه شد. این نقشه شاید کاملترین نقشه ای باشد که تا اواخر دوره قاجار از شهر تبریز تهیه شده است. بنابراین سند معتبری است برای بررسی شهر در این دوره و مکان یابی حمام های قدیمی قدمت بیشتر آن ها به دوره قاجار می رسد. در این مقاله با استفاده از نقشه دارالسلطنه و تحقیقات میدانی در شهر فهرست جامعی از حمام های تبریز و اوضاع فعلی آنها به دست آمده است.
پروین السادات سجادی قائم مقامی؛ شهرام پوردیهیمی؛ اسماعیل ضرغامی
دوره 20، 3-4 ، دی 1389، ، صفحه 75-88
چکیده
در این مقاله اصول پایداری مجتمع های مسکونی از بعد اجتماعی شامل عدالت و زیباشناسی و راحتی و آسایش و امنیت و رشد کودکان و هویت اجتماعی و سایر مسائل مشابه مورد بررسی قرار می گیرد. به این منظور پایداری اجتماعی مجتمع های مسکونی از نظر جامعه متخصصان و صاحب نظران ایرانی بررسی شده است تا عوامل موثر در اصول پایداری مجتمع های مسکونی استخراج شود. ...
بیشتر
در این مقاله اصول پایداری مجتمع های مسکونی از بعد اجتماعی شامل عدالت و زیباشناسی و راحتی و آسایش و امنیت و رشد کودکان و هویت اجتماعی و سایر مسائل مشابه مورد بررسی قرار می گیرد. به این منظور پایداری اجتماعی مجتمع های مسکونی از نظر جامعه متخصصان و صاحب نظران ایرانی بررسی شده است تا عوامل موثر در اصول پایداری مجتمع های مسکونی استخراج شود. حاصل چنین است: عامل اول، آسایش درون خانه (فیزیکی)، عامل دوم، بازی پذیری فضاهای باز و چندمنظوره برای کودکان، عامل سوم، هویت اجتماعی، عامل چهارم، نظم اجتماعی.
سید محمدجعفر خاتمی؛ محمدحسن فلاح
دوره 20، 1-2 ، فروردین 1389، ، صفحه 21-34
چکیده
تحولات و پیشرفت های چند دهه اخیر موجب رشد سریع جمعیت جهان شده است و پیامدهای ناخوشایندی نیز برای محیط زیست داشته است. فعالیت های مربوط به ساخت و ساز چهل درصد از منابع و انرژی جوامع را مصرف می کند و به همین نسبت در آلودگی های زیست محیطی سهیم است. با توجه به اهداف معماری پایدار، با شناخت آثار مخرب این صنعت، می توان در هدایت پیشرفت های این ...
بیشتر
تحولات و پیشرفت های چند دهه اخیر موجب رشد سریع جمعیت جهان شده است و پیامدهای ناخوشایندی نیز برای محیط زیست داشته است. فعالیت های مربوط به ساخت و ساز چهل درصد از منابع و انرژی جوامع را مصرف می کند و به همین نسبت در آلودگی های زیست محیطی سهیم است. با توجه به اهداف معماری پایدار، با شناخت آثار مخرب این صنعت، می توان در هدایت پیشرفت های این عرصه و انطباق آن ها با ظرفیت های طبیعی تلاش کرد. در این میان نقش معماران انکارناپذیر است. در این راستا دانشگاه های معتبر دنیا با توجه به ماهیت فعالیت های خود وارد عمل شده و دوره های تحصیلات تکمیلی این تخصص را راه انداخته اند. موضوع این دستاوردها را می توان در قالب نظام های ارزیابی پایداری در عرصه آموزش و پژوهش و ساخت و ساز به کار بست.
آزیتا بلالی اسکویی؛ محمدعلی کی نژاد؛ عبدالمجید نقره کار
دوره 20، 1-2 ، فروردین 1389، ، صفحه 51-76
چکیده
با ورود اسلام به ایران، تمدن ایرانی در بسیاری از زمینه ها، از جمله معماری و شهرسازی, از این آیین جدید تاثیر پذیرفت. مطابق با این تحولات، ساختار پیشین شهر ایرانی، ساختاری ایرانی- اسلامی شد. آگاهی از این ساختار برای شناخت پیشینه ایرانیان در زمینه شهرسازی و معماری ضروری و مقدمه ای است برای رسیدن به طرح معماری و شهرسازی شایسته ایرانیان.متاسفانه ...
بیشتر
با ورود اسلام به ایران، تمدن ایرانی در بسیاری از زمینه ها، از جمله معماری و شهرسازی, از این آیین جدید تاثیر پذیرفت. مطابق با این تحولات، ساختار پیشین شهر ایرانی، ساختاری ایرانی- اسلامی شد. آگاهی از این ساختار برای شناخت پیشینه ایرانیان در زمینه شهرسازی و معماری ضروری و مقدمه ای است برای رسیدن به طرح معماری و شهرسازی شایسته ایرانیان.متاسفانه به سبب وقوع حوادث طبیعی و غیر طبیعی بسیار در طول زمان دسترسی به این ثروت ها و مطالعه مستقیم آن ها در بسیاری از موارد به راحتی میسر نیست. از این رو، برای بررسی این شهرها و بازسازی تصویر آن ها در ذهن، ناگزیر باید به منابع مکتوب هر دوره رجوع کرد؛ کتاب ها، نسخ و متون ارزشمندی که می توان تاریخ گمشده معماری و شهرسازی را از لا به لای سطور آن ها به دست آورد.این نوشتار به بررسی طرح فرضی یکی از شهرهای تاریخی مهم به نام ربع رشیدی اختصاص دارد. ربع رشیدی به لحاظ جامعیت، مهمترین اثر شهری دوره ایلخانان است. این شهر با مرکزیت یافتن فضاهای دینی- آموزشی شکل گرفت که الگوی شهرسازی عصر ایلخانان بود. مهم ترین منبع و مرجع مستند درباره این شهر "وقف نامه ربع رشیدی" است که نوشته بانی آن، خواجه رشید الدین فضل الله همدانی است. ربع رشیدی شامل دو قسمت کلی "ربع" و "شهرستان" بود و با یک طرح شطرنجی از پیش اندیشیده و ساختار هندسی منظم، از چار دروازه به بیرون راه داشت. چهارچوب آن را دو محور عمود بر هم منتهی به دروازه ها تشکیل می داد. یکی از این محورها بازار و دیگری ممری بود که به ربع می رسید. همچنین علاوه بر باروی شهر، باغ های اطراف آن را به شکل باغ شهری درآورده و حدود خارجی اش را محصور کرده بودند.
میترا خلیلی؛ حوریه مشهدی باقرموخر؛ زهرا قیابکلو
دوره 20، 1-2 ، فروردین 1389، ، صفحه 77-84
چکیده
استفاده از زباله های ماندگار و تجربه ناپذیر در ساخت دیوار با هدف کاهش مصرف انرژی. این دیوار انباره ذخیره آبی است. سبک است و مصالح آن بطری های پلاستیکی است. این بطری ها برای ذخیره انرژی خورشیدی از آب پر شده است و در بین دو جداره به گونه ای محصور است که ایستایی دیوار هم تامین می شود. جداره خارجی پلی کربنات دو جداره شفاف و نورگذر است تا بطری ...
بیشتر
استفاده از زباله های ماندگار و تجربه ناپذیر در ساخت دیوار با هدف کاهش مصرف انرژی. این دیوار انباره ذخیره آبی است. سبک است و مصالح آن بطری های پلاستیکی است. این بطری ها برای ذخیره انرژی خورشیدی از آب پر شده است و در بین دو جداره به گونه ای محصور است که ایستایی دیوار هم تامین می شود. جداره خارجی پلی کربنات دو جداره شفاف و نورگذر است تا بطری ها انرژی خورشیدی را بدون مانع دریافت کنند. جداره داخلی کدر و ضد آتش است. از پرده های برزنتی که لایه داخلی آن منعکس کننده است در جلوگیری از هدر رفتن گرما استفاده شده است. این دیوار در فصول سرد سال در طول روز قادر به جذب انرژی خورشیدی است. در هنگام شب با گستراندن پرده برزنتی گرمای ذخیره شده عمدتا از طریق جابجایی به داخل منتقل می شود. در فصول گرم در طی ساعات روز پرده برزنتی دیواره را از تابش مستقیم آفتاب محفوظ می دارد و در طول شب با برداشتن پرده این گرما به محیط خارج داده می شود. این دیوار بسیار سبک و عایق حرارت و صوت است.
سید محسن حبیبی؛ زهرا اهری؛ رشید امامی
دوره 20، 1-2 ، فروردین 1389، ، صفحه 85-102
چکیده
با به قدرت رسیدن رضا شاه و تشکیل دولت قاهر مرکزی، دوره ای نو از تجددگرایی آغاز شدکه چون همیشه در انگاره ها و طرح های شهرسازی نمود یافت. از آغاز دهه ی 1310 بر اساس اقدامات اولین دولت پهلوی، تهران از یک شهر سنتی و محصور در میان باروها به شهری مدرن و نوآور تبدیل شد. این مقاله به بررسی تحول انگاره ها و طرح های شهری تهران از اولین اقدامات نوپردازانهشهری ...
بیشتر
با به قدرت رسیدن رضا شاه و تشکیل دولت قاهر مرکزی، دوره ای نو از تجددگرایی آغاز شدکه چون همیشه در انگاره ها و طرح های شهرسازی نمود یافت. از آغاز دهه ی 1310 بر اساس اقدامات اولین دولت پهلوی، تهران از یک شهر سنتی و محصور در میان باروها به شهری مدرن و نوآور تبدیل شد. این مقاله به بررسی تحول انگاره ها و طرح های شهری تهران از اولین اقدامات نوپردازانهشهری در دولت رضاشاه تا تهیه نخستین طرح جامع تهران (طرح فرمانفرماییان 1345) می پردازد. دوره ای که در آن همگام با رشد شتابان شهر و متاثر از اندیشه های جهانی، شهرسازی نوگرای ایران شکل گرفت. در این دوره تاریخی، اندیشه های برون سر و بیگانه در شکل گیری انگاره های شهرسازی موثر بوده، اما اندیشه های درون سر نیز در تبلور و بومی کردن انگاره های نو سهم داشته است. بسیاری از انگاره های مطرح در این دوره در طرح های شهرسازی دوره های بعد، از جمله نخستین طرح جامع تهران، تداوم یافته است. در پایان مقاله، انگاره های اصلی مطرح در این دوره و الگوهای غالب شهرسازی و مفاهیم پایه آن ها معرفی شده است.
علی غفاری
چکیده
مکان یابی، نحوه و شکل استقرار، اندازه ی مجتمع های زیستی و ارتباط صحیح آن با طبیعت و تنظیم شرایط محیطی، با استمداد از توان بالقوه مکان، از ابعاد مهم در برنامه ریزی و طراحی مجموعه های زیستی با ساختار مبتنی بر بوم شناسی محسوب می گردد.ساختار شهرها و آبادی های سنتی ایران، مبتنی بر ویژگی های بوم و شرایط محیطی بوده است. هماهنگی آن ها با طبیعت ...
بیشتر
مکان یابی، نحوه و شکل استقرار، اندازه ی مجتمع های زیستی و ارتباط صحیح آن با طبیعت و تنظیم شرایط محیطی، با استمداد از توان بالقوه مکان، از ابعاد مهم در برنامه ریزی و طراحی مجموعه های زیستی با ساختار مبتنی بر بوم شناسی محسوب می گردد.ساختار شهرها و آبادی های سنتی ایران، مبتنی بر ویژگی های بوم و شرایط محیطی بوده است. هماهنگی آن ها با طبیعت با هدف بهره مندی از توان بالقوه مکان و پرهیز از موقعیت های نامناسب با زیست، حاوی نکات و درس های ارزشمندی از لحاظ طراحی مجتمع های زیستی است.این مقاله با هدف معرفی ساختار بوم شناسی شهرهای سنتی مرکزی ایران، به مطالعه ی این ویژگی پرداخته است.
بهرام قدیری
چکیده
در شماره های گذشته این نشریه ذیل عنوان "کتابشناسی شهرهای ایران" و ضمن معرفی اهداف و سرفصل های مندرج در کتابشناسی موصوف، بخشی از منابع تحقیق شهرهای ایران با عناوین زیر در اختیار خوانندگان قرار کرفت:1- مآخذ اصلی در زمینه جغرافیای تاریخی ایران به ترتیب زمان تالیف.2- کتابشناسی کلیات جغرافیای تاریخی ایران.3- کتابشناسی شهرنشینی ...
بیشتر
در شماره های گذشته این نشریه ذیل عنوان "کتابشناسی شهرهای ایران" و ضمن معرفی اهداف و سرفصل های مندرج در کتابشناسی موصوف، بخشی از منابع تحقیق شهرهای ایران با عناوین زیر در اختیار خوانندگان قرار کرفت:1- مآخذ اصلی در زمینه جغرافیای تاریخی ایران به ترتیب زمان تالیف.2- کتابشناسی کلیات جغرافیای تاریخی ایران.3- کتابشناسی شهرنشینی و شهرسازی ایران.4- فهرست کتابشناسی های موجود در زمینه معماری و شهرسازی ایران.5- کتابشناسی مدیریت شهرهای ایران.6- فهرست کتابشناسی های موجود در زمینه ی شهرهای ایران.7- "کتابشناسی موردی شهرهای ایران"که به ترتیب حروف الفبا و بر مبنای نام شهرهای ایران تنظیم گردیده است. به علت حجم زیاد این بخش از کار، در شماره های گذشته از کتابشناسی موردی شهرهای ایران حروف آ تا خ معرفی شد و در این شماره حروف دال، ر، ز در معرض استفاده علاقمندان قرار می گیرد و انشالله در شماره های بعد، به تدریج سایر موارد معرفی خواهند شد.
